Πώς το ελληνικό PSI γονατίζει την Πορτογαλία

Ενδέχεται την επόμενη βδομάδα η Ελλάδα να πάρει μια βαθιά ανάσα – βεβαίως αν και εφόσον επιτευχθεί η ολοκλήρωση της αναδιάρθρωσης του δημόσιου χρέους της. Όμως οι επίπονες διαπραγματεύσεις μεταξύ των πιστωτών του ιδιωτικού τομέα, των πιστωτών του επίσημου τομέα, δηλαδή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ΕΚΤ, και του ελληνικού δημοσίου φέρνουν βάσανα σε μια άλλη χώρα της Ευρωζώνης: την Πορτογαλία της οποίας οι πιστωτές παρακολουθούν με όλο και μεγαλύτερη ανησυχία τις διαπραγματεύσεις για τους όρους αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους που έχουν πέσει στο τραπέζι καθώς φοβούνται ότι πολύ σύντομα θα κληθούν κι αυτοί να αντιμετωπίσουν τα ίδια.

Από καιρό η Πορτογαλία θεωρείται από τις αγορές ως η πρώτη υποψήφια να ακολουθήσει τα βήματα της Ελλάδας και να αναδιαρθρώσει το χρέος της. Γι’ αυτό και οι σκληροί όροι με τους οποίους καλούνται να συμμορφωθούν οι ιδιώτες ομολογιούχοι της Ελλάδας εγείρει φόβους ότι μια ανάλογη συμφωνία θα προταθεί αργά ή γρήγορα για την Πορτογαλία. Διότι κανείς προφανώς εχέφρων δεν πιστεύει τις διαβεβαιώσεις της Γερμανίδας καγκελαρίου Αγγέλα Μέρκελ ότι η Ελλάδα είναι ‘ειδική περίπτωση’ και ότι ‘κανένα άλλο κούρεμα χρέους δεν θα γίνει στην Ευρωζώνη πέραν του ελληνικού’. Η αίσθηση είναι πως το Βερολίνο κερδίζει χρόνο προκειμένου να πετύχει την αναδιάρθρωση του χρέους της Ελλάδας με τη χαμηλότερη δυνατή μόλυνση και να διαφυλάξει κατά το δυνατό την ηρεμία στις αγορές κρατικών ομολόγων της Ιταλίας και της Ισπανίας.  Όταν – και αν – ολοκληρωθεί η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους χωρίς απώλειες στην Ιταλία και την Ισπανία, το θέμα της Πορτογαλίας δεν θα αργήσει γιατί δεν υπάρχει περίπτωση η χώρα να βγει στις αγορές. Κι εφόσον η Γερμανία δεν θέλει να αυξήσει την επίσημη χρηματοδότηση προς την ευρωπαϊκή περιφέρεια και η Πορτογαλία έχει χρέος που πλησιάζει το 100% του ΑΕΠ, αναμφίβολα ένα  κούρεμα του πορτογαλικού χρέους θα βρεθεί αργά ή γρήγορα στο τραπέζι.

Το πιο ανησυχητικό ωστόσο για τους πιστωτές της Πορτογαλίας είναι η υπό συζήτηση σήμερα ιδέα σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να εισάγει νομοθεσία για να υποχρεώσει τους πιστωτές που δεν θελήσουν να συμμετάσχουν στην εθελοντική αναδιάρθρωση να την αποδεχτούν. Που σημαίνει ότι η Ευρωζώνη αρχίζει να βάζει στο ‘μενού’ των ομολόγων της ευρωπαϊκής περιφέρειας την επιλογή ενός υποχρεωτικού κουρέματος. Κι αυτός είναι ο κύριος λόγος, σε συνδυασμό εννοείται με την υποβάθμιση των πορτογαλικών ομολόγων στην κατηγορία των ‘σκουπιδιών’ από τον οίκο πιστοληπτικής αξιολόγησης Standard  & Poor’s, στον οποίο οφείλεται η μεγάλη έξοδος των επενδυτών από την αγορά των πορτογαλικών ομολόγων που βρίσκεται υπό εξέλιξη εδώ και τρεις εβδομάδες.

Πράγματι από τις αρχές του έτους οι αποδόσεις των πορτογαλικών τίτλων αυξάνονται διαρκώς και μετά τις 15 Ιανουαρίου με ταχύτατους ρυθμούς. Δυστυχώς η Πορτογαλία δεν είχε την τύχη της ισπανικής και της ιταλικής αγοράς ομολόγων, οι οποίες επωφελήθηκαν από την φτηνή 3ετή ρευστότητα που έδωσε στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα η ΕΚΤ. Ένα δεύτερο ανησυχητικό σημάδι για τη Λισσαβόνα είναι ότι η καμπύλη των αποδόσεων των πορτογαλικών τίτλων παραμένει αντεστραμμένη – δηλαδή οι επενδυτές ζητούν υψηλότερα επιτόκια για  βραχυπρόθεσμο δανεισμό από ό,τι για μακροπρόθεσμο, χαρακτηριστικό σημάδι ανησυχίας ότι κάτι φοβούνται χρεοστάσιο. Αυτό είχε συμβεί παλαιότερα και με τα ιταλικά ομόλογα, αλλά με τη ρευστότητα που έδωσε ο Μάριο Ντράγκι η καμπύλη τους αποκαταστάθηκε γρήγορα.

Οι τιμές των πορτογαλικών οικονομολόγων έπεφταν ραγδαία για πολλές μέρες μέχρι που την περασμένη Τετάρτη άρχισε η αντίστροφη κίνηση, χάρη – σύμφωνα με πληροφορίες – σε παρέμβαση της ΕΚΤ. Έτσι το απόγευμα της Παρασκευής οι αποδόσεις των 10ετών πορτογαλικών ομολόγων περιορίστηκαν στο 14%.

Μέχρι πριν λίγες μέρες ο κίνδυνος αλλαγής της ελληνικής νομοθεσίας θεωρούνταν μάλλον φιλολογική συζήτηση, αλλά καθώς οι συνομιλίες συνεχίζονται γίνεται όλο και πιο πιθανό ότι η Ελλάδα θα πρέπει να καταφύγει σε μια ‘σκληρή’ λύση. Ο βασικός όρος της  ελληνικής αναδιάρθρωσης είναι ότι οι πιστωτές θα ανταλλάξουν τα παλαιά τους ομόλογα με νέα με ονομαστική αξία που θα βρίσκεται στο ήμισυ αυτών που κατέχουν. Για να εκβιάσει  ωστόσο τη συμμετοχή εκείνων που δεν θα αποδεχτούν εθελοντικά την ανταλλαγή των τίτλων της, η Ελλάδα θα πρέπει  να εισάγει αναδρομικά ρήτρες συλλογικής δράσης οι οποίες  θα δεσμεύσουν τη μειοψηφία των πιστωτών στις αποφάσεις της πλειοψηφίας.

Οι ρήτρες συλλογικής δράσης είναι μια αποδεκτή πρακτική στις αγορές αλλά μόνον όταν εκδίδονται τα ομόλογα, δήλωσε στη Wall Street Journal ο πρώην αξιωματούχος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Τσαρλς Μπλίτζερ που έχει εργαστεί σε αρκετές αναδιαρθρώσεις κρατικού χρέους υπό την αιγίδα του ΔΝΤ. «Παρά ταύτα η εισαγωγή ρητρών συλλογικής δράσης με αναδρομική ισχύ στα κρατικά ομόλογα μέσω της εθνικής νομοθεσίας δεν έχει προηγούμενο». Αν λοιπόν η ελληνική περίπτωση θεωρηθεί από τις αγορές ως μια περίπτωση που θέτει προηγούμενο, λέει ο Μπλίτζερ, «το κόστος δανεισμού των υπολοίπων κρατών της ευρωπαϊκής περιφέρειας μπορεί να επηρεαστεί αρνητικά».

Και η πρώτη χώρα που θα επηρεαστεί – στην πραγματικότητα επηρεάζεται ήδη – αρνητικά είναι η Πορτογαλία. Η Moody’s Analytics, θυγατρική του γνωστού οίκου πιστοληπτικής αξιολόγησης Moody’s εκτιμά ότι υπάρχουν 25% πιθανότητες να χρεοκοπήσει η Πορτογαλία μέσα στην επόμενη 5ετία. Αν κρίνουμε από τις τιμές των ασφαλιστικών συμβολαίων έναντι κινδύνου πτώχευσης οι πιθανότητες αυτές για την Ιταλία, την Ισπανία και την Ιρλανδία είναι κάτω του 10%.

Η απόκλιση της Πορτογαλίας από τις άλλες χώρες της ευρωπαϊκές περιφέρειας τρέφει και τις ελπίδες της Ευρωζώνης ότι τελικά το ευρώ θα αντέξει στην κρίση. Τους προηγούμενους  μήνες τα προβλήματα και η αναταραχή στην Ελλάδα και την Πορτογαλία είχαν αντανάκλαση στην Ισπανία και την Ιταλία. Επί του παρόντος, όμως η μόλυνση φαίνεται να σταματά στα σύνορα μεταξύ Πορτογαλίας και Ισπανίας.

Το τι θα γίνει τελικά με την Πορτογαλία θα εξαρτηθεί εν μέρει κι από το πώς θα καταλήξουν οι συνομιλίες για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους και την νέα δανειακή σύμβαση της Ελλάδας. Αν ο στόχος μιας δραστικής μείωσης του ελληνικού χρέους δια της εθελοντικής αναδιάρθρωσης προσκρούσει σε μεγάλες αντιστάσεις από την πλευρά των ιδιωτών πιστωτών της Ελλάδας και εισαχθούν οι ρήτρες συλλογικής δράσης για να υποχρεώσουν σε συμμετοχή το σύνολο των πιστωτών, θα δούμε ξανά αναταράξεις στις αγορές. Κι από την άλλη μεριά οι αρχές της Ευρωζώνης που μετέχουν στις συνομιλίες προσπαθούν να φέρουν σε πέρας ένα οριακά δύσκολο έργο. Πρέπει να επιβάλλουν μεγάλες ζημιές στους πιστωτές για να περιορίσουν τα χρήματα που θα πρέπει οι ίδιοι να δώσουν στην Ελλάδα αλλά ταυτόχρονα να επιβάλλουν στην Ελλάδα τόσο σκληρούς όρους ώστε η αναδιάρθρωση του χρέους να μην γίνει καθόλου ελκυστική για την Πορτογαλία ή και την Ιρλανδία. Ίσως αυτός να είναι κι ένας από τους λόγους που εξηγούν γιατί ήταν τόσο συντριπτικοί οι όροι που ζητήθηκαν από τα τρία κόμματα τα οποία στηρίζουν την κυβέρνηση Παπαδήμου προκειμένου να προχωρήσει το πακέτο PSI-δανειακής σύμβασης. 

banksnews