Το νέο δημοσιονομικό σύμφωνο θα οδηγήσει σε έκρηξη χρεών

Δεν υπάρχει οικονομολόγος που να μην τονίζει ότι το νέο δημοσιονομικό σύμφωνο της Ευρωζώνης που προωθεί η Γερμανία είναι καθαρή τρέλα. Ακόμα και ορισμένοι πολιτικοί που εγκρίνουν την εισαγωγή του δηλώνουν ότι επί της αρχής συμμερίζονται αυτή την άποψη, αλλά θεωρούν ότι ίσως αξίζει τον κόπο εφόσον το σύμφωνο βοηθά την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να επιδείξει μεγαλύτερη ευελιξία.

Ένα άλλο επιχείρημα που έχει χρησιμοποιηθεί υπέρ του συμφώνου από την πλευρά κάποιων κεντρικών τραπεζιτών είναι ότι – αν και δεν επιτυγχάνει κάτι – είναι χρήσιμο γιατί θα δώσει ένα μήνυμα στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Και σε ό,τι αφορά τη γνώμη των ανθρώπων των αγορών, όλοι τους το θεωρούν καθαρή τρέλα.

Το καλύτερο πράγμα που θα μπορούσαμε να πούμε για το νέο δημοσιονομικό σύμφωνο είναι ότι δεν χρειάζεται. Ό,τι περιλαμβάνει είτε εμπεριέχεται σε ήδη υπάρχουσες συνθήκες είτε στα νέα μέτρα εποπτείας των εθνικών προϋπολογισμών που ενέκρινε πέρσι η Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν χρειαζόταν κάτι άλλο. Κι ενώ κανείς δεν μπορεί να εξηγήσει τι καλό φέρνει το νέο σύμφωνο, τη ζημιά που μπορεί να κάνει την επισημαίνουν οι πάντες. Το νέο δημοσιονομικό σύμφωνο οδηγεί τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης στην υιοθέτηση κυκλικών πολιτικών που θα επιδεινώσουν την ύφεση.

Ας αφήσουμε την τραγική περίπτωση της Ελλάδας κι ας πιάσουμε την Ισπανία. Μέχρι την περασμένη βδομάδα η κυβέρνηση Ραχόι έλεγε ότι δεν θα εισάγει νέα μέτρα λιτότητας για να πετύχει τους στόχους του ελλείμματος. Και πολύ σωστά. Η ισπανική οικονομία συρρικνώνεται με ταχύτερους ρυθμούς από τις εκτιμήσεις για λόγους που βρίσκονται εκτός του ελέγχου της Μαδρίτης. Υπό αυτές τις συνθήκες το λογικό θα ήταν να αφήσει κανείς τους αυτόματους σταθεροποιητές να δουλέψουν. Αυτό έκαναν τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης το 2009. Και χάρη σ’ αυτό, η ύφεση είχε μεγάλο βάθος αλλά όχι μεγάλη διάρκεια.

Και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο συμφωνούσε με τη θέση της ισπανικής κυβέρνησης μέχρι την περασμένη βδομάδα. Η ισπανική εφημερίδα El Pais έγραψε ότι αξιωματούχος του ΔΝΤ δήλωσε ότι μια περαιτέρω δημοσιονομική προσαρμογή με στόχο τη μείωση του ελλείμματος δεν είναι επιθυμητή γιατί θα επιδεινώσει αντί να ανακουφίσει τις πιέσεις των αγορών. Η πρόβλεψη του ΔΝΤ κάνει λόγο για 2ετή ύφεση με το ισπανικό έλλειμμα να μειώνεται από 8% του ΑΕΠ το 2011 σε 6,8% φέτος και σε 6,3% το 2013. Επομένως ακόμη και με σοβαρή υπέρβαση των στόχων του ελλείμματος η Ισπανία θα έχει ύφεση – τόσο σοβαρή όσο και το 2009.

Αλλά όχι. Την περασμένη βδομάδα ο νέος Ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι επισκέφτηκε το Βερολίνο και αμέσως επανήλθε στη δέσμευση της κυβέρνησής του στους συμφωνημένους στόχους του ελλείμματος – που προβλέπουν μείωση του σε 4.4% του ΑΕΠ το 2012 και σε 3% το 2013. Έτσι φέτος η Μαδρίτη θα επιχειρήσει να μειώσει το δημόσιο έλλειμμά της κατά 2.2% ακόμα και κατά 3.3% το 2013 – και όλα αυτά ενώ η οικονομία της συρρικνώνεται.

Η Ισπανία ακολουθεί το δρόμο που χάραξε η Ελλάδα. Η Ισπανία έχει πολύ πιο υγιή οικονομία από την Ελλάδα. Αλλά έχει κι ένα πρόβλημα που δεν είχε η Ελλάδα: τη μεγάλη υπερχρέωση του ιδιωτικού τομέα. Γι’ αυτό η πολιτική της υπερβολικής μείωσης των ελλειμμάτων μπορεί να γίνει και στην Ισπανία άκρως τοξική.

Ο Ρίτσαρντ Κου, επικεφαλής οικονομολόγος του ερευνητικού ινστιτούτου της Νομούρα μελέτησε πρόσφατα την πορεία της απομόχλευσης στις ΗΠΑ, τη Βρετανία και την Ευρωζώνη. Η Ισπανία βιώνει μια ακραία εκδοχή αυτού που ο Κου αποκαλεί ‘μεγάλη συρρίκνωση των ισολογισμών’, μια συρρίκνωση δηλαδή πολύ μεγαλύτερη απ’ ό,τι των ΗΠΑ και της Βρετανίας. Από το τρίτο τρίμηνο του 2007 ο ισπανικός ιδιωτικός τομέας έχει περιορίσει το χρέος του ως αναλογία του ΑΕΠ κατά 17.2% ενώ ο δημόσιος τομέας έχει εν μέρει αντισταθμίσει την απομόχλευση του ιδιωτικού τομέα με μια αύξηση του δημόσιου χρέους κατά 11.8% του ΑΕΠ. Η διαφορά ανάμεσα στα δύο ποσοστά καλύπτεται με τη μορφή της θετικής συμβολής του εξωτερικού τομέα – με άλλα λόγια από μια μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών πληρωμών.

Ο Ρίτσαρντ Κου υποστηρίζει ότι – όπως και στην Ιαπωνία κατά τη δεκαετία του 1990 – είναι  πολύ σημαντικό οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να στηρίξουν την οικονομία σε αυτό το στάδιο της απομόχλευσης του ιδιωτικού τομέα για να αποφύγουν αυτό που διαφορετικά θα οδηγήσει σε βαθύτατη ύφεση.

Αν επομένως η Ισπανία ακολουθήσει το παράδειγμα της Ελλάδας και αγνοήσει ό,τι έγινε κατά τη χαμένη δεκαετία της Ιαπωνίας, το πιο πιθανό αποτέλεσμα θα είναι μια σοβαρή και παρατεταμένη ύφεση. Κι αυτό αποτελεί πολύ μεγαλύτερη απειλή για την Ευρωζώνη από όλα τα προβλήματα της Ελλάδας που αντιμετωπίζει σήμερα. Στο μεγάλο σχήμα δεν θα μετρήσει αν οι ομολογιούχοι της Ελλάδας θα αποδεχτούν ή όχι την εθελοντική συμμετοχή τους στην αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Αν η Ισπανία πέσει στη μαύρη τρύπα της υπερχρέωσης, κανένα ταμείο διάσωσης δεν θα μπορέσει να την ανασύρει

Η τραγική ειρωνεία είναι ότι η Ευρωζώνη υιοθετεί ένα δημοσιονομικό σύμφωνο γερμανικής έμπνευσης για να μειώσει το χρέος της , αλλά αυτό το ίδιο μπορεί να προκαλέσει την έκρηξη του χρέους της, όπως συνέβη στην περίπτωση της Ελλάδας. Η υπερβολική σύσφιξη αυξάνει  τους κινδύνους μιας μόνιμης ύφεσης που θα απλωθεί σε ολόκληρο τον ευρωπαϊκό Νότο. Αν συμβεί κάτι τέτοιο τίποτα δεν θα μπορεί να σώσει την Ευρωζώνη.