Η οικονομία αντιμέτωπη με το ευρώ

Σε ποιο σημείο καθίσταται οικονομικά ορθολογικό για μία χώρα να φύγει από την ευρωζώνη;

Δύο πράγματα πρέπει να ληφθούν υπόψη. Πρώτον, εάν το τραπεζικό σύστημα της χώρας είναι βιώσιμο υπό την παρουσία μίας ατελούς τραπεζικής ένωσης –μίας ένωσης που δεν θα μοιραστεί τους κινδύνους στο εγγύς μέλλον. Δεύτερον, εάν τα χρέη του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα είναι βιώσιμα, λαμβάνοντας υπόψη τους σημερινούς, αλλά και τους μελλοντικούς ρυθμούς ανάπτυξης της χώρας.

Για την Κύπρο, οι απαντήσεις και στα δύο ερωτήματα είναι «όχι». Η απόφαση για διάσωση με τη συμμετοχή των μετόχων, των ομολογιούχων και των ανασφάλιστων καταθετών, θα ήταν λογική, αν η ευρωζώνη διέθετε μία πραγματική τραπεζική ένωση. Δεν θα προέκυπτε κανενός είδους τραπεζικός πανικός, εφόσον όλες οι τράπεζες θα ήταν ασφαλισμένες κεντρικά.

Σε αυτό το παράλληλο σύμπαν, θα μπορούσε κανείς να πραγματοποιήσει σταδιακή εκκαθάριση της δεύτερης μεγαλύτερης τράπεζας της Κύπρου, χωρίς παράπλευρες απώλειες για το ευρύτερο τραπεζικό σύστημα, ή την κυπριακή οικονομία. Το παράδειγμα των ΗΠΑ, μας δείχνει πως λειτουργεί αυτό: αν η Ομοσπονδιακή Ασφαλιστική Εταιρία Κατάθεσης (FDIC) κάνει επιδρομή σε μία τράπεζα στο Σαν Φρανσίσκο με «bail-in» των ανασφάλιστων καταθετών, δεν υπάρχει τραπεζικός πανικός στις γειτονικές τράπεζες, καθώς η Καλιφόρνια δεν είναι υπεύθυνη κατά νόμον για το τραπεζικό σύστημα. Αντ’ αυτού, οι ΗΠΑ διαθέτουν ομοσπονδιακή αρχή εξυγίανσης και σύστημα εγγύησης καταθέσεων. 

Από την άλλη μεριά, κάθε χώρα της ευρωζώνης παραμένει υπεύθυνη για το δικό της τραπεζικό σύστημα. Η Κύπρος δεν είχε καμία άλλη επιλογή από το να επιβάλλει ελέγχους στην κίνηση των κεφαλαίων μετά το «bail-in». Παρά τις επίσημες διαμαρτυρίες, οι έλεγχοι αυτοί θα διαρκέσουν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Στην πραγματικότητα, οι αρχές έχουν λανσάρει ένα νέο παράλληλο νόμισμα, μετατρέψιμο στο τυπικό ευρώ με ισοτιμία ένα προς ένα, αλλά μόνο έως €5.000, το μηνιαίο όριο μεταφοράς. Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η έξοδος από την ευρωζώνη θα ήταν πιο τραυματική για τον πληθυσμό, αλλά θα είχε τουλάχιστον επιφέρει το όφελος μίας υποτιμημένης ισοτιμίας.

Αυτό απαντά και το δεύτερο ερώτημα. Η Κύπρος, είναι πιο πιθανό να επιστρέψει στη βιωσιμότητα του χρέους εκτός ευρωζώνης, καθότι μία χαμηλότερη συναλλαγματική ισοτιμία θα μείωνε το καθαρό χρέος, και λόγω της ταχύτερης επανέναρξης της οικονομικής ανάπτυξης.

Εν τέλει, το ίδιο ισχύει και για την Ισπανία. Ο Γερούν Ντάισελμπλουμ, ο Ολλανδός υπουργός Οικονομικών και πρόεδρος του Eurogroup, απάντησε ασυναίσθητα στο ερώτημα όταν –σε συνέντευξή του στους Financial Times- συγκλόνισε τον κόσμο, λέγοντας την αλήθεια. Η επίλυση του προβλήματος του χρέους στον τραπεζικό τομέα των χωρών της περιφέρειας μέσω «bail-in» των ομολογιούχων και των καταθετών,  αποτελεί πλέον δεδηλωμένη πολιτική των πιστωτριών χωρών.

Ας το σκεφτούμε αυτό λίγο καλύτερα. Πέραν των δύο μεγαλύτερων τραπεζών –της BBVA και της Santander– το τραπεζικό σύστημα της Ισπανίας είναι χρεοκοπημένο, ακόμη και μετά τις πρόσφατες συμφωνίες για μικρές ανακεφαλαιοποιήσεις. Η φούσκα των ακινήτων δεν είναι πλέον το κύριο πρόβλημα, αλλά η συνεχιζόμενη ύφεση είναι πιθανό να διαρκέσει για το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας, δεδομένων των σημερινών πολιτικών.

Η λογική συνέπεια της ρήσης του κ. Ντάισελμπλουμ, και η πραγματικότητα της λιτότητας και της ανεπαρκούς τραπεζικής ένωσης, είναι ένα μελλοντικό πακέτο διάσωσης με συμμετοχή των Ισπανών τραπεζικών ομολογιούχων και καταθετών.

Το πρόβλημα είναι ότι, ακόμα και οι ασφαλισμένες καταθέσεις δεν πρόκειται να προστατευτούν. Κοιτάξτε τι συμβαίνει στην Κύπρο, όπου οι έλεγχοι κεφαλαίων επηρεάζουν εξίσου τις μικρές και τις μεγάλες καταθέσεις. Θα περίμενα να συμβεί κάτι παρόμοιο και στην Ισπανία. Δεδομένης της δεδηλωμένης πολιτικής, θα είναι παράλογο για οποιονδήποτε Ισπανό αποταμιευτή να κρατήσει ακόμα και μικρά ποσά αποταμιεύσεων εντός του ισπανικού τραπεζικού συστήματος. Δεν υπάρχει κανένας τρόπος για το ισπανικό κράτος να εγγυηθεί το σύστημα χωρίς να αθετήσει το ίδιο τις υποχρεώσεις του.

Συνέπεια αυτού είναι ότι, και για την Ισπανία, η έξοδος από την ευρωζώνη θα καταστεί οικονομικά ορθολογική. Η ιδανική στιγμή θα ήταν όταν η χώρα επιτύχει τη δημοσιονομική ισορροπία πριν από την πληρωμή των τόκων του χρέους.

Το ίδιο ισχύει και για την Ελλάδα, όπου η οικονομική ανάπτυξη εξακολουθεί να υστερεί σε σχέση με τις επίσημες αναλύσεις βιωσιμότητας του χρέους. Υπό την απουσία προθυμίας από τις πιστώτριες χώρες να συμφωνήσουν σε ένα άλλο πρόγραμμα αναδιάρθρωσης του χρέους, παραμονεύει σταθερά η ίδια ρουτίνα –περισσότερα πακέτα bail-in που θα συμπεριλαμβάνουν τους καταθέτες των ελληνικών τραπεζών.

Και η Ιταλία; Το δημόσιο χρέος της, που πλησιάζει το 130 τοις εκατό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, θα είναι βιώσιμο εφόσον η χώρα καταφέρει να επιστρέψει σε ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης της τάξης του 2 τοις εκατό. Με ανάπτυξη λίγο πάνω από το μηδέν για τα τελευταία 15 χρόνια, δεν είναι σαφές το τι θα μπορούσε να κάνει μία κυβέρνηση για να επιφέρει αυτή την αλλαγή. Θα απαιτούσε μεγάλες μειώσεις μισθών στον ιδιωτικό τομέα, και αύξηση της αποτελεσματικότητας στο δημόσιο.

Η επόμενη κυβέρνηση της Ιταλίας θα πρέπει να αντιμετωπίσει τα κατεστημένα συμφέροντα σε ένα πλαίσιο, παρόμοιο με αυτό του Ηνωμένου Βασιλείου στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Αν δε μπορέσει να λυθεί το πολιτικό αδιέξοδο για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, η ιταλική κοινωνία μπορεί να οδεύει προς μία ξεκάθαρη επιλογή ανάμεσα στην έξοδο και στη χρεοκοπία εντός ευρωζώνης.

Η δεύτερη από αυτές τις επιλογές θα ήταν ιδιαίτερα τοξική, ιδιαίτερα για τους καταθέτες. Αν πιστεύετε τον κ. Ντάισελμπλουμ, όπως κάνω εγώ, τότε θα ήταν λογικό για κάθε χώρα της νότιας Ευρώπης να βγάλει τα χρήματά της εκτός χώρας και να τα καταθέσει εκτός ευρωζώνης.

Σε ένα περιβάλλον στο οποίο οι πιστώτριες χώρες αρνούνται μία πραγματική τραπεζική ένωση, οι κατασταλτικοί παράγοντες για μία οικονομική υπόθεση υπέρ της εξόδου από την ευρωζώνη είναι ελάχιστοι. Φυσικά, τα Οικονομικά μπορεί να μην είναι το μόνο κριτήριο στην απόφαση μίας χώρας. Βραχυπρόθεσμα, η πολιτική μπορεί να υπερισχύσει της οικονομίας. Ωστόσο, μακροπρόθεσμα, δε μπορεί να υφίσταται μία νομισματική ένωση ενάντια στην οικονομική λογική.

sofokleous10