Μόσχα, 15 Iουλίου 2021
Αγαπητοί φίλοι,
Είναι δύσκολο να περιγράψουμε τα συναισθήματα που μάς κατακλύζουν τη συγκίνηση και τον ενθουσιασμό μας !!! Βιώσαμε άλλον έναν 2,5ως Μαραθώνιο διαφωτισμού, παιδείας, φιλίας, ανθρώπινης επικοινωνίας !!!
Συνεχίζοντας με τους ίδιους ρυθμούς και ατενίζοντας το μέλλον πάντα με αισιοδοξία, με ιδιαίτερη επιτυχία, με μεγάλο ενδιαφέρον και συμμετοχή Ελλήνων και Φιλελλήνων από διάφορες γωνιές του πλανήτη μας, πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά την Τετάρτη 14 Iουλίου 2021 η 77η συνεδρίαση της Λέσχης Διαλόγου & Επικοινωνίας «ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΟΥΜΕ ΕΛΛΗΝΙΚΑ – ΜΟΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΑ».
Το θέμα της εβδομηκοστής έβδομηςς – 77ης συνάντησης της Λέσχης μας, κατόπιν πρότασης των μελών μας, διατυπώνεται ως εξής:
Ο ρόλος της Εκκλησίας στην Ελληνική Επανάσταση, στον Εθνικο-Απελευθερωτικό Αγώνα του Ελληνικού Λαού.
Συντονιστές της συζήτησης ήταν ο Διδάκτωρ ιστορίας, καθηγητής στην Έδρας Εκκλησιαστικής Ιστορίας στην ιστορική Σχολή του Κρατικού Πανεπιστημίου Μόσχας «Lomonosov» Αθανάσιος Ζωιτάκης και η διευθύντρια του ΚΕΠ, διδάκτωρ ιστορίας, Δώρα Γιαννίτση.
Παρατίθεται σύνδεσμος με απευθείας αναμετάδοση της συνεδρίας μας στο κανάλι μας στο youtube, στην οποία παράλληλα προβήκαμε:
Παρατίθεται επίσης σύνδεσμος με απευθείας αναμετάδοση της συνεδρίας μας μέσω facebook:
https://www.facebook.com/100002328849295/videos/887430575184905/
EΛΛΗΝΕΣ και ΦΙΛΕΛΛΗΝΕΣ όλων των ΧΩΡΩΝ –
ΕΝΩΘΕΙΤΕ !!!
Πρόκειται, ουσιαστικά, για άλλη μία ιστορική στιγμή στις δράσεις μας, αγαπητοί φίλοι !!! Η διεύρυνση της γεωγραφικής ακτίνας της Λέσχης μας εντυπωσιάζει και μάς χαροποιεί ιδιαίτερα. Τη συνεδρία μας παρακολούθησαν Έλληνες και Φιλέλληνες όχι μόνο από Μόσχα και Αγία Πετρούπολη, αλλά και από άλλες πόλεις της Ρωσίας, αλλά και της Ελλάδας.
Ουσιαστική, φιλική, αβίαστη, ειλικρινής ανθρώπινη επικοινωνία. Ουσιαστικός, εποικοδομητικός διάλογος και συζήτηση. Μετά από 2,5 ώρες συνεδρίασης αποχωρήσαμε σε κατάσταση ψυχικής ευφορίας, πνευματικής ανάτασης, με άπλετη θετική ενέργεια, έμπνευση και σχέδια για το μέλλον !!! Εν κατακλείδι επιθυμούμε να εκφράσουμε την ευγνωμοσύνη μας σε όλους του συμμετέχοντες καθηγητές, σπουδαστές για την τόσο εμπεριστατωμένη, σοβαρή, σφαιρική, πολύπλευρη, φιλότιμη, βαθειά και ουσιαστική προσπάθεια και εργασία, να ευχαριστήσουμε όλους τους συμμετέχοντες για τη συμμετοχή !!!
Συνεννοηθήκαμε να συνεδριάσουμε σε τρεις (3) εβδομάδες με θέμα «Ο Ελληνισμός της Βόρειας Ηπείρου», κατόπιν πρότασης των μελών της Λέσχης μας !!! Αναλυτικότερη ενημέρωση και σύνδεσμο στο Διαδίκτυο για την προσεχή συνεδρία μας θα λάβετε έγκαιρα !!
Αγαπητοί φίλοι,
Καλούμε τα μέλη της Λέσχης μας και τους εθελοντές μας να αντλούν επικαιροποιημένη ενημέρωση στη διαδικτυακή ομάδα μας https://www.facebook.com/Греческий-Разговорный-Клуб-μόνο-Ελληνικά-991010794322440/
Για περισσότερες πληροφορίες και για να δηλώσετε συμμετοχή δύνασθε να απευθύνεστε και στη διαδικτυακή πλατφόρμα facebook: https://www.facebook.com/Греческий-Разговорный-Клуб-μόνο-Ελληνικά-991010794322440/
Σάς καλούμε να στηρίξετε τον κοινωνικό μας φορέα Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού – Κ.Ε.Π. (www.hecucenter.ru ). To K.Ε.Π. αναπτύσσει μία σφαιρική, πολυεπίπεδη εκπαιδευτική-διαφωτιστική-πολιτιστική δράση. Ο οβολός σας, οιαδήποτε βοήθεια δύνασθε να παράσχετε, είναι εξαιρετικά πολύτιμη και χρήσιμη για όλους μας!
ΕΙΜΑΣΤΕ ΜΑΖΙ !!! ΜΑΖΙ ΕΙΜΑΣΤΕ ΔΥΝΑΤΟΤΕΡΟΙ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΠΛΟΥΣΙΟΤΕΡΟΙ !!!
ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ – ΣΤΗΡΙΞΕ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ – Κ.Ε.Π.
ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΕΙΣΦΟΡΑ
КВИТАНЦИЯ_2021_ПОДДЕРЖИ_ГКЦ.xls
Παρατίθεται βίντεο - μήνυμα της διευθύντριας του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού – Κ.Ε.Π, Δώρας Γιαννίτση.
Σάς περιμένουμε !!!
ΕΙΜΑΣΤΕ ΜΑΖΙ!!! ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΝΑΣ ΕΝΙΑΙΟΣ ΚΟΣΜΟΣ !!!
ΕΙΜΑΣΤΕ ΜΑΖΙ !!! ΜΑΖΙ ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΜΕ ΔΥΝΑΤΟΤΕΡΟΙ, ΣΘΕΝΑΡΟΤΕΡΟΙ, ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΕΝΟΙ και ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΙ !!!
Εις το επανιδείν, φίλοι μας !
Ειλικρινώς υμετέρα, με εκτίμηση και φιλικούς χαιρετισμούς,
Δρ. Δώρα Γιαννίτση,
δ/ντρια Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού – Κ.Ε.Π.
Αναλυτικό απολογισμό δράσεων του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού (Κ.Ε.Π.) έτους 2019 δύνασθε να αντλήσετε στον εξής σύνδεσμο στο Διαδίκτυο:
http://www.hecucenter.ru/up/Last_Απολογισμός%20δράσεων%20Κ.Ε.Π.%20έτους%202019___.pdf
Σύντομο απολογισμό δράσεων του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού (Κ.Ε.Π.) έτους 2019 δύνασθε να αντλήσετε στον εξής σύνδεσμο στο Διαδίκτυο:
http://www.hecucenter.ru/gr/reports/apologismos_drasis_kep_2019.html
Αναλυτικό απολογισμό δράσεων του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού (Κ.Ε.Π.) για το έτος 2020 δύνασθε να αντλήσετε στον εξής σύνδεσμο στο Διαδίκτυο:
http://www.hecucenter.ru/up/Last_Απολογισμός-δράσεων-Κ.Ε.Π.-έτους-2020_fnl.pdf
Σύντομο απολογισμό δράσεων του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού (Κ.Ε.Π.) για το έτος 2020 δύνασθε να αντλήσετε στον εξής σύνδεσμο στο Διαδίκτυο:
Λεξικό - 77
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΕΣΧΗ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
«ΜΟΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΑ»
«Роль Церкви в Национально-Освободительной Революции Греческого Народа 1821г.»
Ο ρόλος της Εκκλησίας στην Ελληνική Επανάσταση, στον Εθνικο-Απελευθερωτικό Αγώνα του Ελληνικού Λαού.
Ο ρόλος που έπαιξε η Εκκλησία πριν και στην Επανάσταση του 1821
Η αλήθεια για τον αφορισμό του Αγώνα από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Γρηγόριο Ε’, ο εξευτελιστικός τρόπος εκτέλεσής του και ο θρύλος της Αγίας Λαύρας
Ο θρύλος θέλει την Επανάσταση του 1821 να ξεκινάει ανήμερα της 25ης Μαρτίου από το γραφικό μοναστήρι της Αγίας Λαύρας των Καλαβρύτων, ένα από τα αρχαιότερα και ομορφότερα του ελλαδικού χώρου, με την ύψωση του ιερού λαβάρου από τα στιβαρά χέρια του 50χρονου μητροπολίτη Παλαιών Πατρών, Γερμανού του Γ’. Μάλιστα, η συγκεκριμένη ιστορία για τον τρόπο που ξεσηκώθηκε το Γένος διδασκόταν ως απτό γεγονός μέχρι το 1982 στα σχολεία, αλλά πλέον έχει απαλειφθεί από τα σχετικά εγχειρίδια καθώς δεν συνέβη πραγματικά, αλλά αποτελεί αποκύημα της φαντασίας του ο Γάλλου διπλωμάτη εκείνης της εποχής, Φρανσουά Πουκεβίλ.
Όλα είχαν ξεκινήσει λίγες ημέρες νωρίτερα, πάλι όμως στην Αγία Λαύρα
Το μοναστήρι της Αγίας Λαύρας
Στην πραγματικότητα, ανήμερα της 25ης Μαρτίου του 1821 στη συγκεκριμένη τοποθεσία δεν συνέβη τίποτα το συνταρακτικό, αφού όλα είχαν ξεκινήσει λίγα εικοσιτετράωρα νωρίτερα. Στο εν λόγω μοναστήρι, είχε ληφθεί από τους πρόκριτους και τους οπλαρχηγούς η απόφαση για την κατάληψη στις 17 Μαρτίου της πόλης των Καλαβρύτων, του μοναδικού θύλακα Τούρκων στρατιωτών στην περιοχή μέχρι και την Τρίπολη, πράξη που κατά πολλούς αποτελεί ουσιαστικά και την έναρξη του Αγώνα στην περιοχή.
Ο Παλαιών Πατρών ανήμερα της 25ης Μαρτίου βρίσκεται στην Πάτρα
Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός
Τα Καλάβρυτα παραδίδονται αναίμακτα και απελευθερώνονται στις 21 του μηνός. Την ίδια ημέρα ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και οι Έλληνες πρόκριτοι, αφού πανηγύρισαν το γεγονός της πρώτης πράξης παράδοσης περιοχής της οθωμανικής επικράτειας στον ελλαδικό χώρο, έφυγαν από το μοναστήρι για να φέρουν εις πέρας τις επόμενες αποστολές που είχαν ορίσει. Ειδικότερα, ο κραταιός μητροπολίτης μαζί με τον αγωνιστή Ανδρέα Ζαΐμη, που αργότερα θα γινόταν πρόεδρος του Εκτελεστικού (αξίωμα αντίστοιχο με του σημερινού πρωθυπουργού), κατευθύνθηκαν προς την Πάτρα, στα Νεζερά, και στις 24 ή τις 25 Μαρτίου (οι γνώμες διίστανται) εισήλθαν στην πόλη.
Ο Aνδρέας Ζαΐμης
Πώς επελέγη για φλάμπουρο το λάβαρο της μονής
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, για να καταδειχθεί η κατάληψη των Καλαβρύτων, καθίστατο αναγκαίο να υψωθεί ένα φλάμπουρο. Το πλέον πρόσφορο ήταν το πολύτιμο χρυσοκέντητο λάβαρο της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που φυλασσόταν από το 1737 στο μοναστήρι. Είχε φιλοτεχνηθεί τον 16ο αιώνα στη Σμύρνη και καθίστατο ιδανικό για την περίσταση, αφού δεν αντιπροσώπευε κάποια από τις διαφιλονικούμενες οικογένειες των προκρίτων (υπήρχαν μέχρι και δολοφονίες μεταξύ τους) όπως συνέβη σε άλλες περιοχές, ενώ παράλληλα αποτελούσε και ένα ξεκάθαρο θρησκευτικό σύμβολο.
Συνυφασμένη η Επανάσταση με τη θρησκεία
Ιερά Μονή Μεγάλου Σπηλαίου
Γενικότερα θα λέγαμε ότι η Επανάσταση του 1821 είναι συνυφασμένη με τη θρησκεία και όχι μονάχα σε επίπεδο συμβολισμών αφού δεν υπήρχε σχεδόν σε καμία περιοχή τοπική σημαία που να μην έχει επάνω το σταυρό. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματά του αναφέρει πως «όταν αποφασίσαμε να κάνουμε την Επανάσταση, έπεσε σαν… βροχή σε όλους μας, η επιθυμία της λευτεριάς. Όλοι, συμφωνήσαμε στον κοινό σκοπό: Κληρικοί, προεστοί, καπεταναίοι, πεπαιδευμένοι, έμποροι, μικροί και μεγάλοι».
Παρατηρούμε λοιπόν ότι αυτούς που βάζει μπροστά απ’ όλους ο αρχιστράτηγος είναι τους ιερείς και προφανώς δεν το κάνει τυχαία, καθώς η Εκκλησία διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο ο οποίος είναι πολυσυζητημένος με ένα τμήμα των πολιτών να υποστηρίζει ότι λειτούργησε ανασταλτικά στον Αγώνα και ένα άλλο να πιστεύει ότι οι ρασοφόροι ήταν μπροστάρηδες στον εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο που ξέσπασε πριν από δύο αιώνες. Και οι δύο πλευρές έχουν τα επιχειρήματά τους. Ας τα πάρουμε με τη σειρά.
Δεν ήταν αρχικά αντίθετη ο Ορθόδοξη Εκκλησία στον Διαφωτισμό
Ο Φρανσουά Πουκεβίλ
Καταρχάς, η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν ήταν αντίθεtη στον Διαφωτισμό. Μέχρι τη Γαλλική Επανάσταση του 1789, ακόμη και μέχρι το 1793 θα λέγαμε, δεν αντιστάθηκε στη χειραφέτηση του ανθρώπινου πνεύματος και στην κρίση βάσει του ορθού λόγου. Τουναντίον. Επειδή σε όλο τον 18ο αιώνα, έχοντας επίγνωση της ποιμαντικής της αποστολής που οξυνόταν με την εμφάνιση εξισλαμισμών στα Βαλκάνια (σ.σ. όχι πάντοτε βίαιων), αισθανόταν την ανάγκη να ενισχύσει την παιδεία του ποιμνίου, προκειμένου να περισταλούν. Έτσι, έστειλε χαρισματικές προσωπικότητες, όπως τον (μετέπειτα άγιο) Κοσμά τον Αιτωλό (1714 – 1779) να κηρύξουν τον χριστιανισμό στην κεντρική και νότια Βαλκανική.
Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός
«Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος»
Το Φεβρουάριο του 1821 ο πρίγκηπας Αλέξανδρος Υψηλάντης, ως επικεφαλής της Φιλικής Εταιρείας (της οποίας ένας σημαντικός αριθμός κληρικών έχει φροντίσει να γίνει μέλος της), προχωρά στο επαναστατικό εγχείρημα του Ιάσιου της Μολδαβίας, εκδίδοντας την προκήρυξη με τον εύγλωττο τίτλο «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος». Μέσω αυτής καλεί άπαντες σε γενικό ξεσηκωμό. Η πρώτη πρόταση και μόνο του κειμένου των 963 λέξεων που συνέγραψε, δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνείας: «Ἡ ὥρα ἦλθεν, ὦ Ἄνδρες Ἕλληνες!».
Ο σουλτάνος απαγχονίζει τον Πατριάρχη ανήμερα του Πάσχα
Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’
Το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Μαρτίου, όπως αναφέραμε, ξεσπά η Επανάσταση και στην Πελοπόννησο, που… μέρα με την ημέρα επεκτείνεται και στις υπόλοιπες περιοχές. Τον Απρίλιο ο σουλτάνος αντιδρά. Προχωρά σε αντίποινα, με αποτέλεσμα ανήμερα της Κυριακής του Πάσχα, να συλλάβει μετά τη θεία λειτουργία τον Οικουμενικό Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε’, να τον κηρύξει έκπτωτο, να τον φυλακίσει και το ίδιο κιόλας απόγευμα να τον απαγχονίσει στην κεντρική πύλη του Πατριαρχείου που από τότε παραμένει ερμητικά κλειστή, ως ένδειξη τιμής. Μέχρι και σήμερα, στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, μπαίνει κανείς μονάχα από τις πλαϊνές πύλες.
«Έργο μιαρό θεοστυγές και ασύνετο» ο ξεσηκωμός του Γένους
Πάμε ξανά λίγες ημέρες πίσω να δούμε τί είχε προηγηθεί. Την 1η Μαρτίου 1821, που φθάνουν στην Κωνσταντινούπολη τα νέα για τον ξεσηκωμό του Υψηλάντη και των λιγοστών ανδρών του στις Παραδουνάβιες περιοχές, ο Προκαθήμενος της Ορθόδοξης Εκκλησίας Γρηγόριος Ε’ συγκαλεί την Ιερά Σύνοδο, προκειμένου να πείσει τον σουλτάνο ότι το Πατριαρχείο παραμένει πιστό στην υποταγή του. Καταδικάζει τις ενέργειες του «αλαζόνα και δοξομανή» Υψηλάντη και χαρακτηρίζει την Επανάσταση «έργον μιαρόν, θεοστυγές και ασύνετον», το οποίο θέλει «νὰ διαταράξωσι τὴν ἄνεσιν καὶ ἡσυχίαν τῶν ὁμογενῶν μας πιστῶν ῥαγιάδων τῆς κραταιᾶς βασιλείας, τὴν ὁποίαν ἀπολαμβάνουσιν ὑπό τὴν ἀμφιλαφῆ αὐτῆς σκιὰν μὲ τόσα ἐλευθερίας προνόμια, ὅσα δὲν ἀπολαμβάνει ἄλλο ἔθνος ὑποτελὲς καὶ ὑποκείμενον, ζῶντες ἀνενόχλητοι μὲ τάς γυναῖκας καὶ τὰ τέκνα των, μὲ τάς περιουσίας καὶ καταστάσεις, καὶ μὲ τὴν ὕπαρξιν τῆς τιμῆς των, καὶ κατ’ ἐξοχὴν μὲ τὰ προνόμια τῆς θρησκείας, ἥτις διεφυλάχθη καὶ διατηρεῖται ἀσκανδάλιστος μέχρι τῆς σήμερον ἐπὶ ψυχικῇ ἡμῶν σωτηρίᾳ. Ἀντὶ λοιπὸν φιλελευθέρων ἐφάνησαν μισελεύθεροι, καὶ ἀντὶ φιλογενῶν καὶ φιλοθρήσκων ἐφάνησαν μισογενεῖς, μισόθρησκοι καὶ ἀντίθεοι, διοργανίζοντες, φεῦ, οἱ ἀσυνείδητοι μὲ τὰ ἀπονενοημένα κινήματά των τὴν ἀγανάκτησιν τῆς εὐμενοῦς κραταιᾶς βασιλείας ἐναντίον τῶν ὁμογενῶν μας ὑπηκόων τῆς, καὶ σπεύδοντες νὰ ἐπιφέρωσι κοινὸν καὶ γενικὸν τὸν ὄλεθρον ἐναντίον παντὸς τοῦ γένους». Για ποιο λόγο ο Πατριάρχης προχωρά τόσο άμεσα στον αφορισμό
Ανώτατος διοικητικός υπάλληλος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ο Πατριάρχης
Στην Οθωμανική αυτοκρατορία υπήρχε μια θεοκρατική αντίληψη του κράτους. Δεν διαχώριζε τους υπόδουλους λαούς με εθνικά κριτήρια αλλά βάσει θρησκεύματος, οπότε επικεφαλής της κοινότητας (μιλλέτ) των Ελλήνων, αλλά και των Σέρβων, των Βούλγαρων και των Ρουμάνων ορθοδόξων, ήταν ο εκάστοτε Οικουμενικός Πατριάρχης. Με άλλα λόγια, ο Πατριάρχης δεν είναι μόνο εκκλησιαστικός ηγέτης (όπως ήταν στο Βυζάντιο), αλλά ουσιαστικά αποτελεί τμήμα του οθωμανικού καθεστώτος, με την έννοια ότι διαθέτει δικαστικές αρμοδιότητες (πχ. σε ζητήματα κληρονομικού Δικαίου, σε ζητήματα γάμων, διαζυγίων και λοιπά, κ.λπ.) και κυρίως, είναι ο υπεύθυνος για την ευταξία του ποιμνίου. Είναι επίσημα αναγνωρισμένος αξιωματούχος της Υψηλής Πύλης, είναι πασάς δύο ουρών (σ.σ. αξίωμα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία), πολύ υψηλό διοικητικό στέλεχος. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι ο Μέγας βεζίρης που ήταν ο δεύτερος τη τάξει μετά τον σουλτάνο, ήταν πασάς τριών ουρών. Ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’ λοιπόν, ως ανώτατος διοικητικός υπάλληλος, μπορούσε να κάνει κάτι άλλο από το να αφορίσει την Επανάσταση εκείνη την εποχή Αυτό είναι το ερώτημα. Σημειωτέον βέβαια ότι ο Γρηγόριος Ε’ ήταν και ένας συντηρητικός ιεράρχης που κατά το παρελθόν είχε κλείσει σχολεία που προωθούσαν τις ιδέες του Διαφωτισμού στη Σμύρνη και το Αϊβαλή και είχε απαγορεύσει την προώθηση των συγγραμμάτων του Αδαμάντιου Κοραή.
Εξευτελιστικός ο τρόπος θανάτωσης του Γρηγόριου Ε’
Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ σύρεται στην αγχόνη
Τέλος, να μείνουμε λίγο στον τρόπο θανάτωσης του Οικουμενικού Πατριάρχη, γιατί έχει σημασία. Ο σουλτάνος όταν αποφάσιζε να αφαιρέσει τη ζωή ενός σημαίνοντος προσώπου, έδινε διαταγή να του κόψουν το κεφάλι -έτσι ώστε να είναι ακαριαίος ο θάνατος και να προστατευτεί το κύρος του αξιώματος του θανόντος. Στην περίπτωση του Γρηγόριου του 5ου όμως, δίνει διαταγή να τον κρεμάσουν. Στο ικρίωμα οδηγούνταν όσοι είχαν προβεί σε βαριά ποινικά αδικήματα, καθώς η εκτέλεση με έναν τέτοιο τρόπο είναι πιο επώδυνη. Ενίοτε παραμορφώνεται το πρόσωπο του κρεμασμένου όσο σφίγγει η θηλειά στο λαιμό και πετάγονται τα μάτια, αλλά ας μην μπούμε σε τέτοιες λεπτομέρειες. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι ο σουλτάνος ήθελε να τον ταπεινώσει. Ο απαγχονισμός όμως, αποδείχθηκε τελικά πως ήταν μια πολύ λανθασμένη πολιτική κίνηση εκ μέρους της Υψηλής Πύλης αφού αντί να τρομάξει, διέγειρε τα αισθήματα των Ελλήνων. Αισθάνθηκαν ότι προσβάλλεται η θρησκεία τους.
- Ο Γεώργιος Σαρρής είναι δημοσιογράφος – μέλος της ΕΣΗΕΑ, τιμηθείς από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με το Βραβείο Αθ. Μπότση για την αντικειμενική και με πληρότητα παρουσίαση ιστορικών πολιτικών θεμάτων.
Η Εκκλησία στην Επανάσταση του 1821
21 Μαρτίου 2021, Από: Ξανθή Κιούση
Πηγή εικόνας: protagon.gr
Ο ρόλος για την Εκκλησία και τη Χριστιανική θρησκεία στην Επανάσταση του 1821 ήταν καθοριστικής σημασίας. Στον επαναστατικό αγώνα πήρανε μέρος πάρα πολλοί κληρικοί, οι οποίοι δραστηριοποιήθηκαν κυρίως στη Φιλική Εταιρία. Το ελληνικό έθνος ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με την ορθόδοξη χριστιανική πίστη κατά την επανάσταση. Μια από τις φράσεις που εξέφραζαν τον ελληνικό Αγώνα ήταν το «Μάχου Υπέρ Πίστεως και Πατρίδος».
Η σύνδεση των Αγωνιστών με την Εκκλησία
Η Επανάσταση του 1821 σηματοδότησε μια νέα εποχή για τον Ελληνικό Έθνος και την Εκκλησία. Η πίστη των αγωνιστών βοήθησε την εκκλησία να σταθεί αντάξια των προσδοκιών τους. Τα μοναστήρια έγιναν κέντρα συγκέντρωσης και φροντίδας των αγωνιστών. Τους τροφοδοτούσαν και αποτελούσαν καταφύγιο για όσους διώκονταν από τους Τούρκους.
Από τις πηγές που διασώζονται από το 1821 έως και σήμερα, είναι φανερή η σχέση των αγωνιστών με την εκκλησία και την ορθόδοξη πίστη. Τα παραδείγματα ουκ ολίγα. Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης έκανε επίκληση στον Άγιο Σεραφείμ Λειβαδιάς, για στήριξη στον αγώνα κατά των Τούρκων. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης πέρασε μεγάλες περιόδους νηστείας στο όνομα της Παναγίας. Ο Ανδρέας Μιαούλης με πίστη στον Τίμιο Σταυρό επιχείρησε στην Ύδρα. Συνεπώς, διαπιστώνεται ότι η πίστη τους σε συνάρτηση με την ηρωϊκή τους στάση, οδήγησαν στην απελευθέρωση του ελληνικού έθνους.
Επίσης, η εκκλησία αποτέλεσε κινητήριο δύναμη του αντιστασιακού αγώνα, καθώς οι κληρικοί ήταν επικεφαλής των εξεγέρσεων. Συνέστησαν ένοπλα σώματα και θυσιάστηκαν προσωπικά και περιουσιακά για την επανάσταση. Παρά την σημαντική τους δράση, πολλοί από τους κληρικούς έχασαν την ζωή τους στο πεδίο της μάχης και άλλοι βασανίστηκαν από τους Τούρκους. Παρακάτω θα αναφερθούν οι σημαντικότερες προσωπικότητες του κλήρου που έπαιξαν ρόλο στην Ελληνική Επανάσταση.
Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ και οι πιέσεις των Οθωμανών στην Εκκλησία
Ο Γρηγόριος Ε’ χειροτονήθηκε αρχικά Μητροπολίτης Σμύρνης το 1785 και διατέλεσε σπουδαίο φιλανθρωπικό έργο, για το οποίο όμως κατηγορήθηκε. Το 1797 έγινε Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Αναγκάστηκε να παραιτηθεί ύστερα από τις πιέσεις και ρίξεις με τους Οθωμανούς. Μετά από χρόνια, ανέλαβε πάλι την θέση του Πατριάρχη. Παραιτήθηκε όμως εκ νέου το 1808, και μόνασε στο Άγιο Όρος.
Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα: Η σπουδαία γυναικεία μορφή της Επανάστασης
Το 1818 ο Ιωάννης Φαρμάκης τον προσέγγισε, προκειμένου να συμμετάσχει στην σύσταση της Φιλικής Εταιρίας. Η Φιλική Εταιρία ως στόχο είχε την έναρξη της επανάστασης. Ο ενθουσιασμός του για αυτή την κίνηση ήταν φανερός όμως αρνήθηκε να γίνει μέλος, λόγω της θέσης του. Εκείνη την χρονιά ανέβηκε για τρίτη φορά στον θρόνο του Πατριαρχείου. Άρχισε όμως να χάνει έδαφος, γιατί το έργο του συνδέθηκε με δύσκολες για τον Ελληνισμό στιγμές. Τα πράγματα χειροτέρεψαν όταν έγινε γνωστό ότι, ύστερα από πιέσεις του σουλτάνου αφόρισε τους επαναστάτες του αγώνα. Η πτώση του ήρθε με την απόφαση του σουλτάνου όπου, τον έπαυσε από Πατριάρχη. Ωστόσο, νωρίτερα όπως γίνεται φανερό και στα Απομνημονεύματα του στρατηγού Μακρυγιάννη, ο Γρηγόριος είχε διασώσει τη μυστικότητα της Φιλικής Εταιρείας σε επικίνδυνες στιγμές.
Το τέλος του ήταν βασανιστικό. Σε ηλικία 76 ετών, μεταφέρθηκε στο Φανάρι της Κωνσταντινούπολης όπου απαγχονίστηκε. Εβραίοι αγόρασαν τη σορό του έναντι 800 γροσίων και την πέταξαν στην θάλασσα. Ένας Κεφαλλονίτης καπετάνιος εντόπισε τη σορό και την μετέφερε στην Οδησσό στην Ρωσίας, όπου εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα. Η ταφή του έγινε με ιδιαίτερες τιμές τον Ιούνιο του 1821.
Πηγή εικόνας: odigos.gr | Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριος Ε’
Παλαιών Πατρών Γερμανός Γ’
Ο επίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός Γ’ ήταν κληρικός και ενεργό μέλος στη Φιλική Εταιρία. Αποτέλεσε εις εκ των ηγετών της Ελληνικής Επανάστασης. Στην αρχή, στη Συνέλευση της Βοστίτσας ήρθε σε σύγκρουση με τον Παπαφλέσσα. Ο Παπαφλέσσας ήθελε να ξεκινήσει άμεσα η Επανάσταση, αλλά ο Παλαιών Πατρών Γερμανός είχε κάποιες ενστάσεις. Φοβόταν ότι δεν ήταν πλήρως έτοιμος ο Ελληνικός λαός προκειμένου να αντιμετωπίσει τους Τούρκους.
Παρόλα αυτά, συμφώνησε στην κήρυξη της επανάστασης, την οποία πραγματοποίησε και ο ίδιος στις 25-26 Μαρτίου 1821, στην Πάτρα. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ήταν ο άνθρωπος, ο οποίος μύησε πολλούς κληρικούς, μητροπολίτες και αρχιμανδρίτες στην Φιλική Εταιρία και τον επαναστατικό αγώνα. Ο ίδιος ήταν πολύ ενεργό μέλος του Αγώνα. Πέθανε κατά τη διάρκεια της επανάστασης, στις 30 του Μάη 1826, από επιδημία εξανθηματικού τύφου.
Πηγή εικόνας: sansimera.gr | Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός Γ’.
Γρηγόριος Δικαίος – Παπαφλέσσας
Ο Γρηγόριος Δικαίος (Παπαφλέσσας), πρωτοπαλίκαρο της επανάστασης του 1821, ήταν ίσως το πιο τρανταχτό παράδειγμα μαχόμενου κληρικού του Αγώνα. Αποτέλεσε αρχιμανδρίτης και εκτέλεσε ηγετικά καθήκοντα στις δράσεις και την εξάπλωση της Φιλικής Εταιρείας. Συνέπραξε με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στη Συνέλευση της Βοστίτσας, και όρισε την έναρξη της επανάστασης στον Μοριά, στις 25 Μαρτίου 1821. Το 1825 όμως, έπεσε ηρωικά μαχόμενος στη μάχη στο Μανιάκι, κατά των δυνάμεων του Αιγύπτιου στρατηγού Ιμπραήμ. Ο Ιμπραήμ επαίνεσε το θάρρος του.
Πηγή εικόνας: el.wikipedia.org | Γρηγόριος Δικαίος ή Παπαφλέσσας.
Μητροπολίτης Σάμου Κύριλλος Β’
Ο μητροπολίτης Σάμου Κύριλλος Β’ αποτέλεσε μαθητής του Κοσμά του Αιτωλού. Έγινε μητροπολίτης το 1815 και το 1818 μυήθηκε στην Φιλική Εταιρία. Στάθηκε δίπλα σε πολύ σημαντικά ονόματα αυτής όπως, ο Λυκούργος Λογοθέτης. Επίσης, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην οργάνωση του επαναστατικού αγώνα στο νησί. Στις 8 Μαΐου 1821 ήταν εκείνος, ο όποιος ευλόγησε την ελληνική σημαία. Χρηματοδότησε τον επαναστατικό αγώνα από το βαλάντιο του και εράνους που έκανε.
Ως ιερέας ευλογούσε τους στρατιώτες πριν πάνε στον πόλεμο. Έτσι έκανε και στις 9 Μαΐου 1822 με τον στρατό πριν αποχωρήσει από την Σάμο για τη Χίο. Δεν δίστασε ακόμα ο ίδιος να αναλάβει τα ηνία του επαναστατικού αγώνα, φορώντας φουστανέλα και βαστώντας στα χέρια τα όπλα. Στάθηκε απέναντι στον εχθρό και τον πολέμησε με τιμιότητα και γενναιότητα. Η συνεργασία του μητροπολίτη Κύριλλου Β’ και του Λυκούργου Λογοθέτη αποτέλεσε μία σημαντική πηγή, που δείχνει πως η εκκλησία και η κοινωνία όταν συνεργάζονται, μπορούν να φέρουν ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα, κυρίως όταν υπάρχει τεράστιος κίνδυνος.
Πηγή εικόνας: http://aegaio.blogspot.com/ | Ο Μητροπολίτης Σάμου Κύριλλος Β’.
Το κρυφό σχολειό
Το κρυφό σχολειό αποδίδεται ως επίτευγμα του κλήρου και ορίζεται ως η μυστική εκπαίδευση των ελληνόπουλων κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας από ιερείς και μοναχούς. Τα παιδιά, όπως πιστεύεται, συνέχισαν να επιμορφώνονται παρά τις δυσκολίες της τουρκικής σκλαβιάς και την ενδεχόμενη παρεμπόδιση της εκπαίδευσης από τους Οθωμανούς.. Το κρυφό σχολειό συντάχθηκε κυρία σε μοναστήρια και σε κάποιες εκκλησίες. Το κρυφό σχολειό χρονικά ορίζεται στην Τουρκοκρατία και την προεπαναστατική περίοδο.
Πηγή εικόνας: el.wikipedia.org | «Κρυφό Σχολειό» του Νικολάου Γύζη.
Οι αμφιλεγόμενες απόψεις για την Εκκλησία στην Επανάσταση
Στο σημείο αυτό, να τονιστεί ότι υπάρχει και η αντίθετη γνώμη, η οποία υποστηρίζει ότι ο ρόλος της Εκκλησίας στην επανάσταση του 1821, δεν ήταν σημαντικός. Πολλοί ασπάζονται την άποψη ότι η εκκλησία δεν βοήθησε ουσιαστικά στον επαναστατικό αγώνα λόγω του αφορισμού του από το Πατριαρχείο. Όμως οι κληρικοί βοήθησαν τόσο ως ένοπλοι όσο και ως διδάσκαλοι κατά την προεπαναστατική περίοδο. Γενικότερα, η χριστιανική ορθόδοξη πίστη λειτούργησε ως ενοποιητικός παράγοντας των επαναστατών.
Παρακάτω ακολουθεί βίντεο με αφιέρωμα στη συμβολή της Εκκλησίας στην Επανάσταση του 1821, από την εκπομπή του τηλεοπτικού σταθμού Open, «Και εγένετο Ελλάς».
https://www.imerodromos.gr/poios-telika-itan-o-rolos-tis-ekklisias-stin-epanastasi-toy-1821/
Ποιος τελικά ήταν ο ρόλος της Εκκλησίας στην Επανάσταση του 1821; ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ
Tη Δευτέρα 10 του μήνα ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος μιλώντας στο 6ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών επανέλαβε την πάγια και κυρίαρχη θέση από τις πρώτες μέρες του ελεύθερου ελληνικού κράτους για την «προσφορά της Εκκλησίας κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και του αγώνα για την Ελευθερία που, όχι μόνο ένωνε την κοινότητα, αλλά δίδασκε τους υπόδουλους τη γλώσσα και την πίστη». Και σαν επιβεβαίωση των προηγουμένων πρόσθεσε: «… Η πληθώρα των Πατριαρχών που έχασαν τη ζωή τους με βίαιο τρόπο από την Οθωμανική εξουσία καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας θέτει με σαφήνεια το πρόσημο της πίστης στην υπόθεση της δουλείας, μιας πίστης που άρδευσε μυστικά το καθημαγμένο γένος (…) Δεν ήταν μόνο οι Πατριάρχες, ήσαν Επίσκοποι, απλοί Ιερείς, Μοναχοί και Λαϊκοί που έδωσαν τη ζωή τους για την πίστη τους. Ένας χορός γνωστών και αφανών ηρώων της Πίστεως σήκωσε το βάρος του οράματος και της ανίχνευσης νοήματος για ένα ολόκληρο γένος».
Τα ψέματα των «εθνικών αφηγήσεων»
Είναι όμως έτσι ειδυλλιακά, τακτοποιημένα και ωραιοποιημένα τα πράγματα όπως τα παρουσίασε ο αρχιεπίσκοπος και όπως τα παρουσιάζουν οι μητροπολίτες στις διάφορες επετειακές εκδηλώσεις που οργανώνει η Εκκλησία με την ευκαιρία των 200 χρόνων από την Επανάσταση;
Και βέβαια όχι. Γιατί σε πείσμα των ωραιοποιημένων «εθνικών αφηγήσεων» της άρχουσας τάξης που μας κανοναρχούν από το Δημοτικό Σχολείο ακόμα, όλα αυτά τα χρόνια τα γεγονότα είναι αμείλικτα και όσο κι αν τα φτιασιδώσεις η αλήθεια δεν κρύβεται. Eχουμε και λέμε λοιπόν:
Γεώργιος Σχολάριος- Γεννάδιος, ο πρώτος πατριάρχης μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης που διόρισε ο σουλτάνος.
Αλήθεια πρώτη: Με την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 η εξουσία των οθωμανών με τα προνόμια που έδωσε στον πατριάρχη η Εκκλησία έγινε θεσμικός παράγοντας στον κρατικό μηχανισμό του οθωμανικού κράτους. Ο ίδιος ο πατριάρχης, που έδινε λόγο μόνο στο σουλτάνο, αναγνωρίστηκε ως ηγέτης της κοινότητας των χριστιανών (millet -Rum).
Αλήθεια δεύτερη: Ο δεσμός αυτός δεν έμεινε στην κορυφή αλλά επεκτάθηκε και σε κατώτερα επίπεδα διοίκησης με τους εκκλησιαστικούς παράγοντες να λειτουργούν ως διαμεσολαβητές της οθωμανικής εξουσίας και των υπόδουλων λαών.
Αλήθεια τρίτη: Ένα σημαντικό μέρος αυτής της ευνοϊκής μεταχείρισης ήταν η σύνδεση της Εκκλησίας με τους φορολογικούς μηχανισμούς των οθωμανών (ετήσιος φόρος υποτέλειας που μαζεύονταν από τους πιστούς, τακτικές και έκτακτες εισφορές που έφταναν το ένα τρίτο των όσων έβγαζαν με τη σκληρή δουλειά τους οι φτωχοί ραγιάδες). Παράλληλα η Εκκλησία έφτασε να κατέχει τεράστιες εκτάσεις (το ένα τρίτο των χριστιανικών γαιών της ανήκε) στις οποίες δούλευαν οι φτωχοί αγρότες.
Ο μοναχός Χριστόδουλος Παμπλέκης, ένας από τους φωτισμένους κληρικούς στα χρόνια πριν την Επανάσταση του 1821, που διώχθηκε για τις ιδέες του από το πατριαρχείο.
Αλήθεια τέταρτη: Εξαίρεση στο γενικό κανόνα αποτελούσε ένα τμήμα μορφωμένων κληρικών που επηρεάστηκαν από τις ιδέες του Διαφωτισμού με θέσεις προοδευτικές για την εποχή τους που πήραν θέσεις φιλικές προς τα απελευθερωτικά σχέδια της ανερχόμενης αστικής τάξης και γι’ αυτό αντιμετωπίστηκαν με σκληρότητα από το πατριαρχείο (βλ. και τα σχετικά σημειώματα του Ημεροδρόμου για την κριτική της θρησκείας στον νεοελληνικό Διαφωτισμό).
Αλήθεια πέμπτη: Σε αντίθεση με τις εκκλησιαστικές κορυφές του Φαναρίου, τους κατά τόπους μητροπολίτες και τους καλοταϊσμένους καλογήρους η πλειοψηφία των απλών παπάδων, αμαθών στη συντριπτική πλειοψηφία τους, που δούλευαν όμως σκληρά, όπως και οι υπόλοιποι ραγιάδες, βρέθηκαν κοντά στο λαό τόσο στις προεπαναστατικές εξεγέρσεις όσο και στη διάρκεια της Επανάστασης.
Αλήθεια έκτη: Αποτελώντας το πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης τμήμα και στήριγμα της οθωμανικής εξουσίας, στάθηκε απέναντι σε κάθε προεπαναστατική εξέγερση ή κίνηση. Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς; Τους αφορισμούς στα Ορλωφικά του 1770, τις εξεγέρσεις των κλεφταρματωλών του 1806-1807 κ.α; Την προσταγή προς τους νησιώτες πιστούς του πατριάρχη και της Ιεράς Συνόδου στο ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1807, να διαφυλάξουν «υποταγήν και ευπείθειαν εις μόνον τον κραταιότατον ημών άνακτα (σ.σ. το σουλτάνο)»; Και αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα υποτέλειας και ξενοδουλείας.
Έλληνας κληρικός με οθωμανό αξιωματούχο — του Louis Dupre.
Αλήθεια έβδομη: Η Εκκλησία, αρκετοί ιστορικοί της επίσημης και αναγνωρισμένης ιστοριογραφίας και τα όσα διδάσκονται στα σχολεία χαρακτηρίζουν την Εκκλησία ως τον κύριο ενοποιητικό παράγοντα και διαμορφωτή της «εθνικής συνείδησης» των χριστιανών ρωμιών με σημαντικότερο επιχείρημα τη διαφύλαξη της ελληνικής γλώσσας. Είναι γεγονός πως η γλώσσα έπαιξε ενοποιητικό ρόλο στη συνείδηση των χριστιανικών πληθυσμών. Όμως αυτό δεν είχε καμία σχέση με τη διαμόρφωση εθνικής συνείδησης. Πολύ απλά γιατί η συνείδηση αυτή δεν είχε διαμορφωθεί ακόμη. Ακόμη με αυτή τη γλώσσα οι εκκλησιαστικές κορυφές κήρυτταν την υποταγή στο σουλτάνο και αποδοκίμαζαν κάθε σχέδιο ανατροπής του οθωμανικού καθεστώτος, καθώς αυτό ήταν το θέλημα του Θεού.
Με δυο λόγια η Εκκλησία στάθηκε απέναντι στην Επανάσταση που, εκ των πραγμάτων, αμφισβητούσε το ρόλο και τη δύναμή της στο οθωμανικό φεουδαρχικό κράτος. Οι ανώτεροι κληρικοί γνώριζαν πως σε ένα ανεξάρτητο αστικό κράτος θα έχαναν τις κοσμικές τους εξουσίες και θα τους αφαιρούσε το ρόλο τους ως «κορυφή του γένους».
«Ο κλήρος ετάχθη κατά το πλείστον αυτού υπέρ της τουρκικής κυριαρχίας»
Πάμε τώρα να δούμε πιο αναλυτικά πως αντιμετώπισαν οι κορυφές της Εκκλησίας και το μεγαλύτερο μέρος του κλήρου την έκρηξη της Επανάστασης. Δεν θα τα πούμε εμείς. Ούτε θα επικαλεστούμε κομμουνιστές και προοδευτικούς ιστορικούς. Θα επικαλεστούμε κάποιον πολιτικό υπεράνω υποψίας. Τον Παναγιώτη Πιπινέλη, άνθρωπο των βασιλικών ανακτόρων, πρωθυπουργό από τον Ιούνιο μέχρι το Σεπτέμβριο του 1963, μετά την παραίτηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή ( τότε που έφυγε στο εξωτερικό ο «μεγάλος» της οικογένειας με το όνομα Τριανταφυλλίδης) και υπουργό Εξωτερικών της Απριλιανής Χούντας. Γράφει λοιπόν ο Πιπινέλης στην «Πολιτική Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως» που εκδόθηκε το 1928, στο Παρίσι, όπου υπηρετούσε ως διπλωμάτης:
«Όταν λοιπόν ήρχισεν ο αγών της ανεξαρτησίας δεν ήτο απορίας άξιον πως ο ανώτατος κλήρος και οι Φαναριώται ου μόνον δεν παρηκολούθησαν τας πρώτας ορμητικάς εξάρσεις του πατριωτισμού αλλά και ηγωνίσθησαν να σταματήσουν το πεπρωμένον από τον δρόμον του (…) Έν όμως προς το παρόν, δυνάμεθα μετά βεβαιότητος να συναγάγωμεν, ότι εις την κρίσιμον ταύτην στιγμήν της εθνικής αποφασιστικότητος ο κλήρος ετάχθη κατά το πλείστον αυτού υπέρ της διατηρήσεως της κρατούσης τάξεως πραγμάτων, και κατ’ αναγκαίαν των πραγμάτων συνοχήν υπέρ της τουρκικής κυριαρχίας».
Κύριος εκφραστής αυτής της θέσης ήταν ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄, με ιστορικό αφορισμών και αποδοκιμασίας κάθε κίνησης για την αποτίναξη της σκλαβιάς από τους ραγιάδες και καταδίκης κάθε διαφωτιστικής ιδέας.
Ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄. Αφόρισε κάθε κίνηση για την απελευθέρωση των υπόδουλων ραγιάδων και στάθηκε απέναντι σε κάθε διαφωτιστική ιδέα.
Οι θέσεις του Γρηγορίου και της μεγάλης πλειοψηφίας των μητροπολιτών έκαναν τους οργανωτές της Φιλικής Εταιρίας να μην «κατηχούν» «προεστώτες» και αρχιερείς γιατί όπως γράφει ο συγγραφέας του 19ου αιώνα Αναστάσιος Γούδας (στο βιβλίο του «Βίοι Παράλληλοι των επί της Αναγεννήσεως της Ελλάδος διαπρεψάντων ανδρών») « …επί τω ιδανικώ φόβω ότι και αι δυο αυταί τάξεις των χριστιανών, ως έχουσαι υλικάς τινας ωφελείας υπό των Τούρκων, δεν ήθελον προτιμήσει την δια θυσιών και μαρτυρίων προσκτωμένην πάντοτε ελευθερίαν, υπέρ ης και μόνης οι εταίροι ειργάζοντο».
Ο αφορισμός του Αλέξανδρου Υψηλάντη
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης.
Την 1η Μαρτίου 1821 ο ρώσος πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη παρέδωσε στην Υψηλή Πύλη το κείμενο της επαναστατικής προκήρυξης του Υψηλάντη με την οποία κηρύχθηκε η εξέγερση στη Μολδοβλαχία.
O σουλτάνος Μαχμούτ B΄, οι πασάδες και οι βεζύρηδες φρένιασαν. Ο Μαχμούτ διέταξε γενική σφαγή των χριστιανών αλλά ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης Σεχ-ιλ-ισλάμης δεν συμφώνησε για γενική σφαγή παρά μόνο των ενόχων. Τελικά ο σουλτάνος που είχε πάντα το μυαλό του στη Ρωσία αποφάσισε να δώσει αμνηστία στους επαναστάτες αν δήλωναν υποταγή, εξαιρώντας τον Υψηλάντη και τον ηγεμόνα της Μολδαβίας Μιχαήλ Σούτσο που είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρία το 1820.
Ο Μιχαήλ Σούτσος ηγεμόνας της Μολδαβίας (1819-1821) μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και στήριξε την Επανάσταση.
Μετά από αυτά ο πατριάρχης κάλεσε σε σύσκεψη στο πατριαρχείο τους πιο τρανούς φαναριώτες ( δραγουμάνους της Πύλης και του στόλου), τους «παρεπιδημούντες» πατριάρχες και δεσποτάδες, τα μέλη της Ιεράς Συνόδου, μεγαλέμπορους, προϊσταμένους συντεχνιών κ.α.
Στη σύσκεψη αυτή αποφασίστηκε να σταλεί αναφορά στο σουλτάνο με την οποία θα δηλώνονταν η αποδοκιμασία του κινήματος του Υψηλάντη και η προθυμία για ενίσχυση της «κραταιάς βασιλείας» για την καταστολή του κινήματος.
Ο σουλτάνος Μαχμούτ Β΄.
Ο Γρηγόριος και οι δεσποτάδες αποφάσισαν να αφορίσουν τον Υψηλάντη και τον Σούτσο. Διέταξαν μάλιστα να διαβαστεί ο αφορισμός σε όλες τις εκκλησίες και να ειδοποιηθούν με ξεχωριστή εγκύκλιο οι αρχιερείς ότι το κίνημα είναι ολέθριο και αντιχριστιανικό.
Στην εγκύκλιο μνημείο σκοταδισμού, μίσους και εθελοδουλείας αναφέρονταν και τα παρακάτω ανατριχιαστικά για να φοβηθεί ο απλός λαός και να μην ακολουθήσει τους επαναστάτες:
« …επειδή ουκ έστι, φησί, βασιλεία και εξουσία, ειμή υπό «Θεού τεταγμένη» όθεν και πας ο αντιτεινόμενος αυτή τη θέοθεν εις ημάς τεταγμένη κραταιά βασιλεία τη του Θεού διαταγή ανθέστηκε (…) Ως παραβάται δε των θείων νόμων και κανονικών διατάξεων, ως καταφρονηταί του ιερού χρήματος προς τους ευεργέτας ευγνωμοσύνης και ευχαριστίας , ως ενάντιοι ηθικών και πολιτικών όρων , ως την απώλειαν των αθώων και ανευθύνων ομογενών μας ασυνειδήτως τεκταινόμενοι, αφωρισμένοι υπάρχειν και κατηραμένοι και ασυγχώρητοι και μετά θάνατον άλυτοι και τω αιωνίω υπόδικοι αναθέματι και αυτοί , και όσοι τοις ίχνεσιν αυτών κατηκολούθησαν ή κατηκολουθήσωσι του λοιπού…».
Οι δεσποτάδες «έβγαλαν το άχτι τους»
Οι φαναριώτες κληρικοί δεν έβγαλαν ένα αλλά τρία καταγγελτικά κείμενα. «Οι ρασοφόροι του Πατριαρχείου έγραφαν με το μεροκάματο, έβγαλαν το άχτι τους», σημειώνει περιπαικτικά ο Γιάνης Κορδάτος. Το πρώτο κείμενο γράφτηκε στα ελληνικά και τουρκικά και διαβάστηκε στις εκκλησίες στις 13 Μαρτίου. Παράλληλα ο πατριάρχης έστειλε ειδικούς «εξάρχους» (αντιπροσώπους) στις διάφορες περιοχές με ειδικά γράμματα προς τους δεσποτάδες και τους προκρίτους με τη σύσταση να καθήσουν ήσυχα.
Οι απολογητές της στάσης του πατριάρχη και των φαναριωτών κληρικών δικαιολογούν τον συνοδικό αφορισμό του Υψηλάντη του Σούτσου και του επαναστατικού κινήματος επικαλούμενοι τις απειλές του σουλτάνου για γενική σφαγή των χριστιανών ραγιάδων. Ένας από αυτούς, ο μακαρίτης πια αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος έγραφε στο βιβλίο του « Γρηγόριος Ε΄ ο εθνάρχης της οδύνης»: «Ήταν τόσο έντονες , πιεστικές και απειλητικές οι επείγουσες σουλτανικές διαταγές, ώστε επεκράτησε η μόνη σωστή τοποθέτησις, ν’ αποκλεισθή οιαδήποτε άρνησις ή καθυστέρησις και να προβή η Εκκλησία στον αφορισμό των επαναστατών (…) Περιττεύει εντελώς να εξετασθή περίπτωσις αρνήσεως της Εθναρχίας και της Πατριαρχικής Συνόδου στην απόλυσι του ζητουμένου Αφορισμού. Διότι μόνη απάντησις στην άρνηση θα ήταν γενική σφαγή αμάχων και παντός του πληρώματος και εκθεμελίωσις των Πατριαρχείων από τον μαινόμενον τουρκικόν όχλο. Το ίδιο θα συνέβαινε και αν οι Συνοδικοί επροσπαθούσαν να παραπλανήσουν την Υψηλή Πύλη με καθυστέρηση ενέργειας , με ατελή διατύπωσι σε μια πρόχειρη Πατριαρχική εγκύκλιο. Η περίπτωσις απαιτούσε άμεση ενέργεια και όσον το δυνατόν πιο πειστική και κατηγορηματική και θεαματική, εντυπωσιακή. Συνετάχθη λοιπόν αμέσως ο Αφορισμός…».
«Βρήκαν την ευκαιρία για να φανερώσουν τα αντιδραστικά και αντεθνικά τους φρονήματα»
Επιχειρήματα σαν τα παραπάνω δεν στέκουν και να γιατί:
Κάποιοι που θέλουν να λέγονται πατριώτες και κατέχουν ηγετικές θέσεις πρέπει και να είναι έτοιμοι να θυσιαστούν σε τέτοιες κρίσιμες ώρες. Ακόμη κι αν ήταν δειλοί και φιλοτομαριστές θα μπορούσαν να «βγάλουν τον αφορισμό και να τα πουν μασημένα. Όμως αυτοί βρήκαν την ευκαιρία για να φανερώσουν τα αντιδραστικά και αντεθνικά τους φρονήματα», σημειώνει εύστοχα ο Κορδάτος. Και συμπληρώνει πως τα έγγραφα αυτά «δεν είναι μόνο δείγμα του ‘‘πατριωτισμού’’ και της ‘‘εθνικής δράσης’’ του Γρηγορίου Ε΄ και των ομοίων του, αλλά είναι ιστορικά ντοκουμέντα, που χαρακτηρίζουν όχι ένα ή δέκα, δεκαπέντε κληρικούς, αλλά ολόκληρη τάξη, γιατί μας δίνουν την ψυχολογία, τα πολιτικά και κοινωνικά φρονήματα της ρωμέικης ανώτερης τάξης».
Όπως και να’χει το πράγμα ο αφορισμός έκανε μεγάλη ζημιά στον αγώνα, επηρεάζοντας και κλονίζοντας τον πολύ κόσμο, που τον απειλούσαν με την κόλαση και ‘‘το πυρ το εξώτερον’’, αλλά και δίνοντας επιχειρήματα στους κοτζαμπάσηδες και τους δεσποτάδες να βάλουν εμπόδια στην κήρυξη της Επανάστασης. Μάλιστα η στάση των ανώτερων κληρικών συνέβαλε καθοριστικά στην κατάπνιξη της εξέγερσης σε πολλές περιοχές, όπως η Κρήτη , η Θεσσαλία , η Μακεδονία κ.α.).
Ο Γρηγόριος Δικαίος, ο αρχιμανδρίτης Παπαφλέσσας, που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην έναρξη της Επανάσταση στο Μοριά, παρά την αντίθεση των εκκλησιαστικών κορυφών. Τον ίδιο σημαντικό ρόλο έπαιξε και ένας άλλος αρχιμανδρίτης ο Άνθιμος Γαζής.
Αυτή η στάση υποχρέωσε την ηγεσία της Επανάστασης να επιδιώξει να ελέγξει τον κλήρο και να τον απομακρύνει από την επιρροή του Φαναρίου. Έτσι η Εθνοσυνέλευση του Άστρους το 1823 αποφάσισε να μην γίνονται δεκτές οι εγκύκλιοι του πατριαρχείου , ούτε και οι απεσταλμένοι του «εφ’ όσον επικρατεί ο Ελληνικός αγών».
Ο απαγχονισμός του πατριάρχη
Οι υμνητές του Γρηγορίου Ε΄ επιχειρούν τον «εξαγνισμό» του απέναντι στην Ιστορία, επικαλούμενοι τον απαγχονισμό του την Κυριακή του Πάσχα στις 10 Απριλίου 1821. Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Το κρέμασμα του Γρηγορίου στην πύλη του πατριαρχείου δεν τον «καθαρίζει» απέναντι στην Ιστορία. Με τον απαγχονισμό του πλήρωσε την αποτυχία του να «πνίξει» την εξέγερση, αυτός ένας θεσμικός αξιωματούχος του οθωμανικού κράτους. Για τους οθωμανούς κάποιος έπρεπε να «πληρώσει» για την εξέγερση στην Ελλάδα, όπως απαιτούσε ο οθωμανικός όχλος. Και ο πιο κοντινός και εμφανής στόχος για την Υψηλή Πύλη και τον όχλο, ήταν εκείνη τη στιγμή ήταν ο πατριάρχης παρά το ότι είχε αφορίσει την Επανάσταση. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε πως στον απαγχονισμό του Γρηγορίου υπήρξαν και συνεργοί μέσα από το πατριαρχείο και τους φαναριώτες.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.
Στις 3 Απριλίου έφτασε στην Υψηλή Πύλη η είδηση για την εξέγερση στο Μοριά, μαζί με πληροφορίες για σφαγές γυναικόπαιδων και τούρκων αιχμαλώτων
Ο σουλτάνος αποφάσισε να πνίξει την Επανάσταση στο αίμα. Παράλληλα με μπροστάρηδες σοφτάδες (ιεροσπουδαστές) ο όχλος άρχισε τις σφαγές και τις λεηλασίες στα σπίτια των ρωμιών.
Ένας από αυτούς που την «πλήρωσαν» πρώτοι ήταν ένα στέλεχος του οθωμανικού κράτους, ο μεγάλος δραγουμάνος Κ. Μουρούζης που αποκεφαλίστηκε μαζί με συγγενείς του, γιατί βρέθηκε γράμμα που του είχε στείλει ο Υψηλάντης.
Την ώρα που οι χοτζάδες από τα τζαμιά καλούσαν τους μουσουλμάνους να ξεπαστρέψουν τους γραικούς φαναριώτες, εχθροί του Υψηλάντη, αλλά και μητροπολίτες που εχθρεύονταν τον πατριάρχη άρχισαν τις μηχανορραφίες, εξωθώντας ουσιαστικά τον σουλτάνο στην τρομοκρατία. Μάλιστα λίγο έλειψε να ξεκινήσει γενική σφαγή των χριστιανών.
Μέσα σ’ αυτό το σκηνικό οχλοκρατίας ο πατριάρχης Γρηγόριος έχασε την εμπιστοσύνη του σουλτάνου, παρά τον αφορισμό της Επανάστασης και την αποστολή εξάρχων στις επαναστατημένες περιοχές.
Εκείνες τις ώρες βρήκαν την ευκαιρία μητροπολίτες να συκοφαντήσουν τον πατριάρχη στις οθωμανικές αρχές ότι τάχα μου ήταν αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας.
Ο πατριάρχης Ευγένιος Β΄. Ο μητροπολίτης Πισιδίας που συκοφάντησε στο σουλτάνο τον Γρηγόριο Ε΄ για να του πάρει τον πατριαρχικό θρόνο.
Σ’ αυτή την ιστορία πρωτοστατούσε ο μητροπολίτης Πισιδίας Ευγένιος. Ένας ανώτερος κληρικός «εξώλης και προώλης» που είχε αντικαταστήσει τη μοναχική «παρθενία» με την πορνεία. Συζούσε με μια ονομαστή κοκκώνα την Ελέγκω με την οποία είχε αποκτήσει και δυο παιδιά. Αυτός λοιπόν που το’χε βάλει αμέτι μουχαμέτι να γίνει πατριάρχης πήγε στους τούρκους και κατήγγειλε τον πατριάρχη σαν αρχηγό της Επανάστασης. Οι τούρκοι πίστεψαν τον Ευγένιο και τους άλλους ομοίους του και κρέμασαν τον Γρηγόριο.
Ο Ευγένιος κατάφερε έτσι να γίνει πατριάρχης, αλλά δεν μακροημέρευσε. Πέθανε από δυσεντερία τον Ιούλιο του 1822. Είχε προλάβει όμως να στείλει τον Αύγουστο του 1821, μήνυμα στους επαναστάτες να ζητήσουν αμνηστία από τον σουλτάνο.
Τελικά ήταν εθνομάρτυρας ο Γρηγόριος;
Το επίσημο ελληνικό κράτος χαρακτήρισε τον Γρηγόριο Ε΄ εθνομάρτυρα. Μ’ αυτό τον τίτλο τον μαθαίνουνε γενιές και γενιές ελλήνων και το άγαλμά του τοποθετήθηκε μπροστά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας δίπλα στο άγαλμα του… Ρήγα Φεραίου! Ο φωτισμένος επαναστάτης και ο σκοταδιστής δίπλα-δίπλα. Κατάντια…
Από κοντά και η Εκκλησία της Ελλάδος που με συνοδική Πράξη τον αγιοποίησε το 1921 στα 100 χρόνια από την Επανάσταση.
Για να κλείνουμε με τον Γρηγόριο και την επίσημη «αφήγηση» που τον εμφανίζει ως Φιλικό. Πρόκειται για τεράστιο ψέμα. Το βεβαιώνουν και ιστορικοί κάθε άλλο παρά προοδευτικοί.
Το βεβαιώνει ο Παναγιώτης Πιπινέλης στην Ιστορία του: «Αυστηρά ιστορική ανάλυσις της δράσεως του Γρηγορίου δεν επιτρέπει να δοθή εις τον θάνατόν του ο χαρακτήρ της εθνικής θυσίας, ως θέλει τούτο η επίσημος ρωμαντική σχολή της ελληνικής ιστορίας…».
Κατηγορηματικός είναι και ο ιστορικός της Εκκλησίας της Ελλάδος και αρχιεπίσκοπος στα χρόνια του μεσοπολέμου (1923-1938) Χρυσόστομος Παπαδόπουλος: «Ο Πατριάρχης δεν ήτο μέλος της Φιλικής Εταιρείας, ουδ’ υποκίνησε την επανάστασιν, επομένως ήτο όλως αθώος της αποδοθείσης αυτώ κατηγορίας και άδικον υπέστη θάνατον».
Κι’ άλλες προτροπές για υποταγή στο σουλτάνο
Τα καλέσματα του πατριαρχείου προς τους εξεγερμένους να υποταχθούν στην οθωμανική εξουσία συνεχίσθηκαν και τα επόμενα χρόνια.
Το Φθινόπωρο του 1827, λίγο μετά την υπογραφή της «συνθήκης του Λονδίνου» (6 Ιουλίου), που αποτέλεσε τον πρώτο βήμα για την αναγνώριση de jure της ελληνικής ανεξαρτησίας ο πατριάρχης έστειλε νέους εξάρχους στην Ελλάδα για να πετύχουν υπογραφές υποταγής στο σουλτάνο επαρχιών και ορισμένων οπλαρχηγών. Μάλιστα, όπως γράφει ο Κορδάτος παραπέμποντας στον Γ. Ασπρέα και στο βιβλίο του «Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος», στις 18 Σεπτεμβρίου ο πατριάρχης μαζί με 12 επισκόπους πήγε στην Υψηλή Πύλη για να καταθέσει έγγραφα υποταγής των επαρχιών Τρικάλων, Ακαρνανίας, Ναυπάκτου και Ευβοίας με τις υπογραφές 13 οπλαρχηγών και προκρίτων.
Ο πατριάρχης Αγαθάγγελος
Το 1828 έχουμε μια ακόμη ανοιχτή παρέμβαση του πατριαρχείου για να καταθέσουν τα όπλα οι επαναστάτες. Ο πατριάρχης Αγαθάγγελος εκτελώντας εντολή του σουλτάνου έστειλε στην Ελλάδα τους μητροπολίτες Νικαίας , Χαλκηδόνος, Λαρίσης, και Ιωαννίνων με τη σύσταση προς τους επαναστάτες να υποταχτούν στους τούρκους, με αντάλλαγμα την υπόσχεση πως θα τους δινόταν αμνηστία.
Οι μητροπολίτες που έστειλε ο πατριάρχης πήγαν πρώτα στο Μοριά. Αφού τα μίλησαν και τα συμφώνησαν με τον Ιμπραήμ κίνησαν για τις ελεύθερες περιοχές για να νουθετήσουν τους εξεγερμένους ραγιάδες. Όμως όταν έφτασαν έξω από το Ναύπλιο ο έπαρχος Γενοβέλης δεν τους άφησε να μπουν μέσα για να μην επηρεάσουν τους χωρικούς οι οποίοι , όπως γράφει ο Κορδάτος, απογοητευμένοι από τις νίκες του Ιμπραήμ «είχαν γονατίσει και πολλοί τουρκοφέρνανε». Το ίδιο έγινε και στην Τρίπολη , όπου ο έπαρχος Βλαχόπουλος τους απαγόρεψε να μπουν στην πόλη.
Οι δεσποτάδες δεν έβαλαν μυαλό από τις απορρίψεις και συνέχισαν την προσπάθειά τους. Πήγαν και στον Πόρο όπου συνάντησαν τον Καποδίστρια. Εκεί του είπαν πως θα βγάλουν προκήρυξη καλώντας τους έλληνες να υποταχτούν στον σουλτάνο. Ο Καποδίστριας τους απάντησε πως δεν θα τους το επιτρέψει και τους μίλησε πολύ σκληρά.
Έτσι έληξε άδοξα μια ακόμη προσπάθεια του πατριαρχείου να «πνίξει» την Επανάσταση…
Κατωτέρω παρατίθεται απόσπασμα από το βιβλίο του Γιώργου Θ. Πρίντζιπα «Εκκλησία και Ελληνισμός από το 1821 εως σήμερα. Ιστορική Επισκόπηση», Εκδόσεις, «Προσκήνιο-Άγγελος Σιδεράτος.»
Ниже приводится отрывок из книги Йоргоса Принтзипаса «Церковь и эллинизм с 1821 года до наших дней». Исторический обзор », Афины, Издательство «Авансцена-Ангелос Сидератос».
ГРЕЧЕСКИЙ КУЛЬТУРНЫЙ ЦЕНТР ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Москва, Алтуфьевское шоссе, 44 Altufyevskoe shosse, 44, office No 9, 2nd floor
офис № 9, 2 этаж 127566 Moscow, Russia
Тел.: 7084809 – Тел./Факс: 7084810 Tel.: +7 495 7084809; Tel./Fax: +7 495 7084810
e-mail: hcc@mail.ru info@hecucenter.ru
skype: hellenic.cultural.center
facebook: http://www.facebook.com/Hecucenter
vkontakte: http://vk.com/hecucenter
|
|
|
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου