7. Τα ανώτερα μέλη της ανθρώπινης σύστασης. Διαλέξεις του Ρούντολφ Στάινερ

 Διαλέξεις του Ρούντολφ Στάινερ

Βιβλιογραφικός κατάλογος: GA 124

Το πνευματικό υπόβαθρο του κατά Μάρκον Ευαγγελίου

Μετάφραση: ΒΚ-ΔΠ

7. Τα ανώτερα μέλη της ανθρώπινης σύστασης

Βερολίνο, 28 Φεβρουαρίου 1911

Η αναζωογονητική επίδραση των πράξεων που πηγάζουν από ιδεαλισμό, η καταστροφική επίδραση των πράξεων που πηγάζουν από πάθη. Ο πρακτικός υλισμός. Η πνευματικότητα των χεριών και η σημασία του πλυσίματός τους. Η σχέση του αδενικού συστήματος με το αιθερικό σώμα, του νευρικού συστήματος με το αστρικό σώμα. Ο θυρεοειδής αδένας. Η λύπη και η χαρά.

Αν, σύμφωνα με τον στόχο μας, συνεχίσουμε κατά τη διάρκεια αυτού του χειμώνα τη μελέτη θεμάτων που σχετίζονται με το Ευαγγέλιο του Μάρκου, θα πρέπει να δώσουμε μια ευρύτερη έννοια σε αυτόν τον στόχο. Ίσως μόνο μετά από αρκετό καιρό θα καταλάβουμε πώς ταιριάζει με το θέμα μας η μια ή η άλλη γραμμή μελέτης. Σήμερα θα μιλήσουμε για πράγματα που, αν και φαινομενικά απέχουν από το κύριο θέμα, θα μας βοηθήσουν πολύ στη συνέχεια.

Κατ’ αρχάς, θέλω να τονίσω ότι όσοι δεν είναι μέλη της Κίνησής μας, εφόσον δεν έχουν εξοικειωθεί σε κάποιον βαθμό με την πραγματική γραμμή σκέψης της Πνευματικής Επιστήμης, δεν θα κατανοήσουν ποτέ τη σημασία και την αξία που μπορεί να έχει για τους ανθρώπους που δεν διαθέτουν ακόμη ενορατικές ικανότητες μια έρευνα βασισμένη σε αυτό που πρέπει να ονομάσουμε ενορατική έρευνα. Μπορεί να αναρωτηθεί κανείς: Πώς μπορεί κάποιος που δεν μπορεί να δει τους πνευματικούς κόσμους να αποκτήσει πίστη ή πεποίθηση στις πνευματικές αλήθειες; Εδώ πρέπει να επαναλαμβάνουμε συνεχώς ότι, αν και δεν είναι δυνατόν να δει κανείς τους πνευματικούς κόσμους όσο το ενορατικό μάτι δεν έχει ανοίξει, ωστόσο τα αποτελέσματα και οι εκδηλώσεις αυτού που υπάρχει μέσα σε αυτούς τους κόσμους είναι συνεχώς εμφανή. Για παράδειγμα, όταν με βάση την ενορατική έρευνα λέγεται ότι ο άνθρωπος αποτελείται από τέσσερα μέλη –το φυσικό σώμα, το αιθερικό σώμα, το αστρικό σώμα και το Εγώ– κάποιος για τον οποίο η ενορατική έρευνα δεν σημαίνει τίποτα, μπορεί να πει: «Εγώ βλέπω μόνο το φυσικό σώμα. Πώς μπορώ να πειστώ ότι αυτό που λέγεται για το αιθερικό και το αστρικό σώμα είναι αλήθεια πριν μου δοθεί η δυνατότητα από το κάρμα μου να τα δω πραγματικά;» Λοιπόν, είναι πολύ εύκολο, αν το επιθυμεί κανείς, να αρνηθεί την ύπαρξη του αστρικού και του αιθερικού σώματος. Αλλά οι συνέπειες των διαδικασιών που λαμβάνουν χώρα σε αυτά τα σώματα δεν μπορούν να αμφισβητηθούν, επειδή είναι αρκετά εμφανείς στη ζωή. Και για να καταλάβετε σταδιακά ότι η δομή και η σύσταση του ανθρώπινου όντος θεωρείται δεδομένη σε πολλές εκφράσεις που χρησιμοποιούνται στα Ευαγγέλια, θέλω σήμερα να σας δείξω πώς οι συνέπειες των διαδικασιών πχ. στο αιθερικό ή το αστρικό σώμα είναι πράγματι εμφανείς στην καθημερινή ζωή στο φυσικό επίπεδο.

Ας εξετάσουμε πρώτα τη διαφορά μεταξύ ενός ανθρώπου που είναι γεμάτος ιδεαλισμό, που θέτει στον εαυτό του υψηλά ιδανικά, και ενός ανθρώπου που, γενικά μιλώντας, στερείται οποιασδήποτε τέτοιας κλίσης, που ενεργεί μόνο ως ανταπόκριση σε εξωτερικά ερεθίσματα της ζωής, τρώει όταν πεινάει, κοιμάται όταν νυστάζει, αφήνει τα ένστικτα και τα πάθη να τον οδηγούν σε οτιδήποτε κάνει. Φυσικά, υπάρχουν πολλά ενδιάμεσα στάδια μεταξύ των δύο τύπων ανθρώπων, εκείνων του τελευταίου τύπου και εκείνων που οι σκοποί, οι σκέψεις και τα ιδανικά υπερβαίνουν απείρως οτιδήποτε μπορούν να επιτύχουν στην καθημερινή ζωή. Οι ιδεαλιστές αυτού του είδους βρίσκονται σε μια ιδιόμορφη θέση απέναντι στη ζωή. Πρέπει να μάθουν και να αποδεχτούν ως γεγονός ότι στη ζωή στο φυσικό επίπεδο οι πράξεις μας δεν μπορούν ποτέ να ανταποκρίνονται πλήρως στα υψηλότερα ιδανικά μας. Ένας ιδεαλιστής πρέπει πάντα να αποδέχεται το γεγονός ότι οι πράξεις του αναπόφευκτα υπολείπονται των ιδανικών του. Έτσι, αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς, πρέπει να πούμε ότι ο ιδεαλιστής έχει πάντα στα ιδανικά του –σε ό,τι σκέφτεται ή αισθάνεται– κάτι που είναι μεγαλύτερο, ευρύτερο από ό,τι στις πράξεις του. Από την άποψη της Πνευματικής Επιστήμης, το χαρακτηριστικό του ιδεαλιστή είναι ότι οι σκέψεις του είναι πάντα μεγαλύτερες από τις πράξεις του. Να έχετε λοιπόν πάντα υπόψη σας ότι ο ιδεαλιστής είναι αυτός του οποίου οι προθέσεις και οι σκέψεις είναι μεγαλύτερες από ό,τι μπορεί να επιτύχει στο φυσικό επίπεδο.

Για τον άλλο τύπο ανθρώπου μπορεί να ειπωθεί το αντίθετο, δηλαδή ότι οι σκέψεις του έχουν λιγότερη σημασία από τις πράξεις του. Ένας άνθρωπος που ενεργεί μόνο με βάση τα ένστικτα, τα πάθη, τις ορμές, τις επιθυμίες και ούτω καθεξής, στερείται της ποιότητας σκέψης που θα ήταν ικανή να κατανοήσει τα αποτελέσματα των πράξεών του σε μια δεδομένη στιγμή. Από τις πράξεις του στο φυσικό επίπεδο προκύπτουν πράγματα και γεγονότα για τα οποία δεν σκέφτεται. Οι προθέσεις και οι σκέψεις του είναι λοιπόν πιο περιορισμένες και πιο στενές από τις πράξεις του, τα έργα του, στο φυσικό επίπεδο.

Ο ενορατικός έχει κάτι να μας πει για αυτούς τους δύο τύπους ανθρώπων. Όταν κάνουμε κάτι στη ζωή μας που είναι πιο σημαντικό από τις σκέψεις μας, αυτή η πράξη πάντα ρίχνει μια αντανάκλαση στο αστρικό μας σώμα. Πράγματι, μετά από κάθε πράξη που κάνουμε, μένει μια εικόνα της στο αστρικό μας σώμα. Αυτή η εικόνα στη συνέχεια αποτυπώνεται στο αιθερικό σώμα και σε αυτή τη μορφή παραμένει αντιληπτή στο Ακασικό Χρονικό, έτσι ώστε ένας ενορατικός να μπορεί να δει τις αντανακλάσεις των πράξεων που έχει κάνει ένας άνθρωπος κατά τη διάρκεια της ζωής του. Ομοίως, όταν οι πράξεις υπολείπονται των σκέψεων, δηλαδή εκείνες που κάνουμε από ιδεαλισμό, οι εικόνες τους επίσης παραμένουν στο αστρικό σώμα και με τη σειρά τους αποτυπώνονται στο αιθερικό σώμα. Υπάρχει όμως μια μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις εικόνες των πράξεων που προκύπτουν από ένστικτα, ορμές, πάθη κτλ. και στις εικόνες των πράξεων που είναι αποτέλεσμα ιδεαλισμού. Οι πρώτες περιέχουν κάτι καταστροφικό κατά μία έννοια για ολόκληρη τη ζωή μας. Είναι εικόνες που διατηρούνται στο αστρικό σώμα, που επηρεάζουν ολόκληρη την ανθρώπινη ύπαρξή μας και σταδιακά την καταστρέφουν, θα μπορούσαμε να πούμε. Συνδέονται στενά με τον τρόπο με τον οποίο ένας άνθρωπος στη ζωή του στο φυσικό επίπεδο υπονομεύει σιγά σιγά τις δυνάμεις του μέχρι να πεθάνει. Από την άλλη πλευρά, οι εικόνες που πηγάζουν από σκέψεις που ξεπερνούν τις πράξεις μας έχουν ζωογόνες ιδιότητες. Είναι ιδιαίτερα διεγερτικές για το αιθερικό σώμα και φέρνουν συνεχώς νέες ζωογόνες δυνάμεις σε ολόκληρη την ύπαρξή μας.

Έτσι, ο ενορατικός μπορεί να μας πει ότι έχουμε στη σύστασή μας στο φυσικό επίπεδο δυνάμεις που καταστρέφουν και επίσης δυνάμεις που συνεχώς μεταδίδουν νέα ζωή. Κατά κανόνα, η επίδραση αυτών των δυνάμεων στη ζωή μας μπορεί να παρατηρηθεί εύκολα. Για παράδειγμα, υπάρχουν άνθρωποι που είναι κακότροποι, υποχόνδριοι, κατηφείς, ανίκανοι να αντιμετωπίσουν τη δική τους ψυχική ζωή, η οποία με τη σειρά της επηρεάζει τον φυσικό τους οργανισμό. Γίνονται αγχώδεις και το άγχος, αν είναι επίμονο, υπονομεύει εμφανώς τη σωματική τους υγεία. Εν ολίγοις, υπάρχουν άνθρωποι που σε μεγαλύτερη ηλικία γίνονται μελαγχολικοί, κατηφείς, ανίκανοι να τα βγάλουν πέρα με τον εαυτό τους και είναι από πολλές απόψεις ανισόρροποι. Αν ψάχναμε την αιτία μιας τέτοιας κατάστασης, θα διαπιστώναμε ότι αυτοί οι άνθρωποι είχαν λίγες ευκαιρίες στις προηγούμενες φάσεις της ζωής τους να βιώσουν ότι η ιδεαλιστική σκέψη υπερέχει των πράξεων.

Στην καθημερινή ζωή, αυτά τα πράγματα συχνά περνούν απαρατήρητα, αν και τα αποτελέσματά τους είναι πολύ εμφανή. Πολλοί αισθάνονται τα αποτελέσματα πολύ έντονα ως την κυρίαρχη διάθεση ολόκληρης της ψυχικής τους ζωής· μπορεί ακόμη και να τα αισθάνονται στη σωματική τους κατάσταση. Έτσι, θα μπορούσε κανείς να αρνηθεί την ύπαρξη του αστρικού σώματος, αλλά δεν μπορεί να αρνηθεί τα αποτελέσματά του, καθώς αυτά τα βιώνει. Και όταν αυτά τα πράγματα μπορούν να παρατηρηθούν στην καθημερινή ζωή, οι άνθρωποι πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι, τελικά, δεν είναι τόσο ανόητο να ισχυρίζεται κανείς ότι, αν και τα υπεραισθητά γεγονότα και πραγματικότητες μπορούν να παρατηρηθούν μόνο από έναν ενορατικό, ο καθένας μπορεί να αντιληφθεί τις εκδηλώσεις τους στην πραγματική ζωή.

Από την άλλη πλευρά, οι πράξεις που υπολείπονται των αντίστοιχων σκέψεων αφήνουν εντυπώσεις που εκδηλώνονται στη μετέπειτα ζωή ως θάρρος, αυτοπεποίθηση, ισορροπία. Αυτές οι ιδιότητες επηρεάζουν άμεσα τον φυσικό οργανισμό, αλλά η συσχέτιση γίνεται αντιληπτή μόνο αν η ζωή παρατηρηθεί για μεγάλα χρονικά διαστήματα και όχι για μικρά. Το λάθος πολλών επιστημονικών παρατηρήσεων είναι ότι τα συμπεράσματα για ορισμένα αποτελέσματα βασίζονται σε ό,τι συμβαίνει, ας πούμε, μέσα σε πέντε χρόνια, ενώ σε πολλές περιπτώσεις τα αποτελέσματα εμφανίζονται μόνο μετά από δεκαετίες.

Όμως, όπως υπάρχουν ιδεαλιστές, των οποίων οι σκέψεις ξεπερνούν τις μεμονωμένες εμπειρίες, υπάρχουν και άλλοι των οποίων οι σκέψεις υστερούν πάντα σε σχέση με τις εμπειρίες τους. Υπάρχουν πάρα πολλές εμπειρίες που μόνο με μεγάλη δυσκολία μπορούν να κατανοηθούν με τη σκέψη. Για παράδειγμα, τρώμε και πίνουμε κάθε μέρα από ένστικτο ή από επιθυμία, και χρειάζεται πολύς χρόνος, ακόμη και για κάποιον που βρίσκεται σε πνευματική εξέλιξη, για να εντάξει αυτά τα πράγματα στην πνευματική ζωή. Ακριβώς τα καθημερινά πράγματα είναι πιο δύσκολο να ενταχθούν στην πνευματική ζωή. Στην περίπτωση του φαγητού και του ποτού, θα το επιτύχουμε αυτό μόνο όταν ανακαλύψουμε γιατί, για να υπηρετήσουμε την πορεία της εξέλιξης του κόσμου, πρέπει να προσλαμβάνουμε φυσικές ουσίες με ρυθμικό τρόπο και ποια είναι η σχέση αυτών των φυσικών ουσιών με την πνευματική ζωή. Τότε θα διαπιστώσουμε ότι ο μεταβολισμός δεν είναι μόνο μια φυσική διαδικασία, αλλά έχει και κάτι πνευματικό μέσω του ρυθμού του.

Υπάρχει ένας τρόπος για σταδιακή πνευματοποίηση των πραγμάτων που δεν απαιτούνται απλώς από εξωτερική υλική αναγκαιότητα. Όταν τρώμε φρούτα, για παράδειγμα, η πνευματική γνώση που διαθέτουμε μας επιτρέπει να σχηματίσουμε μια ιδέα για το πώς το φρούτο –πχ. ένα μήλο– σχετίζεται με το σύμπαν στο σύνολό του. Αυτό όμως παίρνει πολύ χρόνο. Τότε συνηθίζουμε να θεωρούμε το φαγητό ως κάτι περισσότερο από μια απλή σωματική δραστηριότητα και να θυμόμαστε πώς συμμετέχει το πνεύμα στην ωρίμανση του φρούτου μέσω των ακτίνων του Ήλιου. Μπορούμε έτσι να πνευματοποιήσουμε και τις πιο υλικές, καθημερινές διαδικασίες και να μάθουμε να τις διαπερνάμε με τις σκέψεις μας. Δεν μπορώ παρά να υποδείξω εδώ πώς οι σκέψεις και οι ιδέες μπορούν να διεισδύσουν σε διαδικασίες αυτού του είδους. Πρόκειται για έναν μακρύ δρόμο και στην εποχή μας ελάχιστοι άνθρωποι μπορούν να αναπτύξουν επαρκείς σκέψεις σχετικά με το φαγητό.

Πρέπει λοιπόν να πούμε ότι υπάρχουν άνθρωποι που ενεργούν αποκλειστικά με βάση το ένστικτο και άλλοι που ενεργούν με βάση τα ιδανικά. Η ζωή κάθε ανθρώπου χωρίζεται με τέτοιον τρόπο, ώστε σε ορισμένες περιπτώσεις οι σκέψεις δεν μπορούν να συμβαδίσουν με τις πράξεις και σε άλλες το εύρος των σκέψεων και των ιδανικών είναι μεγαλύτερο από των πράξεων. Έχουμε λοιπόν μέσα μας δυνάμεις που οδηγούν τη ζωή μας σε παρακμή και λειτουργούν με τέτοιον τρόπο ώστε ο φυσικός μας οργανισμός να ωριμάζει μέσω εσωτερικών αιτίων προς τον θάνατο και επίσης έχουμε μέσα μας άλλες δυνάμεις που φέρνουν ζωή στο αστρικό και αιθερικό μας σώμα και λάμπουν εκεί σαν ένα νέο φως. Αυτές οι τελευταίες δυνάμεις είναι που παραμένουν στο αιθερικό μας σώμα ως ζωογόνες δυνάμεις. Όταν το πνευματικό μέρος της ύπαρξής μας εγκαταλείπει μετά τον θάνατο το φυσικό του περίβλημα, το αιθερικό σώμα παραμένει μαζί μας κατά τις πρώτες ημέρες, καθιστώντας δυνατή την αναδρομική ανασκόπηση ολόκληρης της ζωής μας. Το πιο πολύτιμο πράγμα που μας απομένει ως εσωτερική διαμορφωτική, οικοδομητική δύναμη είναι αυτές οι ζωογόνες δυνάμεις που προέρχονται από το γεγονός ότι οι ιδέες μας έχουν υπερβεί τα όρια των πράξεών μας. Αυτές οι δυνάμεις συνεχίζουν να δρουν μέσα μας μετά τον θάνατο και στην πραγματικότητα παρέχουν περαιτέρω ζωογόνες δυνάμεις για την επόμενη ενσάρκωση.

Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι οι ζωογόνες δυνάμεις που εμείς οι ίδιοι εμφυτεύουμε μέσα μας παραμένουν στο αιθερικό σώμα ως ένα στοιχείο που είναι πάντα νεανικό. Και παρόλο που δεν μπορούμε με αυτόν τον τρόπο να παρατείνουμε τη ζωή μας, μπορούμε να επιτρέψουμε στη φρεσκάδα της νεότητας να παραμείνει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, φροντίζοντας οι σκέψεις μας να υπερβαίνουν το εύρος πολλών από τις πράξεις μας.

Αν αναρωτιόμαστε ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να αποκτήσουμε ιδανικά που υπερβαίνουν τις πράξεις μας, μπορούμε να πούμε ότι αυτό είναι δυνατόν αν καταπιαστούμε με την Πνευματική Επιστήμη. Για παράδειγμα, όταν μαθαίνουμε από αυτήν για την εξέλιξη του ανθρώπου, ξυπνούν δυνάμεις στα ανώτερα μέλη της ύπαρξής μας και αυτό δημιουργεί ιδεαλισμό στην πιο συγκεκριμένη και ισορροπημένη μορφή. Αν λοιπόν το ερώτημα είναι σε τι χρησιμεύει ιδιαίτερα η Πνευματική Επιστήμη, η απάντηση είναι ότι, πέραν των άλλων, εγχέει φρέσκες, νεανικές, γόνιμες δυνάμεις στο αστρικό και αιθερικό μας σώμα.

Οι άνθρωποι υιοθετούν τόσο διαφορετική στάση απέναντι στην Πνευματική Επιστήμη, όχι επειδή ως άνθρωποι του παρόντος δεν έχουν ενορατικές ικανότητες, αλλά επειδή δεν θέλουν να παρατηρούν ούτε την εξωτερική τους ζωή. Διαφορετικά, θα έβλεπαν με πόσους διαφορετικούς τρόπους εκδηλώνεται το πνευματικό-ψυχικό στοιχείο του ανθρώπου στον φυσικό οργανισμό. Οι άνθρωποι που δεν πιστεύουν καθόλου στην Πνευματική Επιστήμη μπορεί να ακούσουν ότι το φυσικό σώμα του ανθρώπου είναι κατά κάποιον τρόπο διαποτισμένο από ορισμένα ανώτερα μέλη. Ας τα πάρουμε μαζί και ας τα ονομάσουμε απλά ψυχικό-πνευματικό στοιχείο του ανθρώπου. Αλλά οι σημερινοί υλιστές δεν πιστεύουν στην ύπαρξη αυτού του ψυχικού-πνευματικού στοιχείου του ανθρώπου· πιστεύουν μόνο στο φυσικό στοιχείο του ανθρώπου και από αυτή την άποψη είναι ιδιαίτερα υλιστές. Με τον όρο «υλιστές» οι άνθρωποι συχνά εννοούν απλά τους θεωρητικούς υλιστές, που πιστεύουν μόνο στην ύλη. Αλλά, όπως έχω πει πολλές φορές, αυτοί οι θεωρητικοί υλιστές δεν είναι καθόλου οι χειρότεροι. Ένας τέτοιος υλιστής μπορεί να χρησιμοποιεί τη διάνοιά του μόνο για να δημιουργεί έννοιες· σε κάθε περίπτωση, αυτές θα έχουν πολύ περιορισμένο εύρος και αυτή η μορφή υλισμού δεν είναι τόσο επιβλαβής. Όταν όμως ο υλισμός ενισχύεται από άλλους παράγοντες, μπορεί να είναι πολύ επιζήμιος για ολόκληρη τη ζωή του ανθρώπου, ειδικά αν ο εσώτατος πνευματικός πυρήνας της ύπαρξής του εξαρτάται από τη φυσική του σύσταση.

Και πόσο εξαρτημένοι είναι οι άνθρωποι από την ύλη, ειδικά στην εποχή μας! Ο θεωρητικός υλισμός παρασύρει τις σκέψεις και είναι θανατηφόρος για τους δεσμούς που ενώνουν τις ψυχές. Αλλά και η εξωτερική ζωή επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από το γεγονός ότι τόσοι πολλοί άνθρωποι εφαρμόζουν τον υλισμό στην πράξη, άνθρωποι που εξαρτώνται τόσο πολύ από τη φυσική τους σύσταση, ώστε μπορούν να περάσουν μόνο λίγους χειμερινούς μήνες στα γραφεία τους και το καλοκαίρι θεωρούν απαραίτητο να πάνε στη Ριβιέρα. Εξαρτώνται τόσο πολύ από το υλικό, ώστε η ψυχή πρέπει να υποτάσσεται στις ανάγκες που της επιβάλλει η ζωή. Αυτός είναι ένας διαφορετικός τύπος υλιστή από έναν άνθρωπο που είναι υλιστής μόνο στις σκέψεις και τις ιδέες του. Ο θεωρητικός ιδεαλισμός μπορεί ίσως να οδηγήσει στην πεποίθηση ότι ο θεωρητικός υλισμός είναι εντελώς λάθος. Αλλά μόνο η γνήσια αφοσίωση στην Πνευματική Επιστήμη μπορεί να θεραπεύσει τον πρακτικό υλισμό, να θεραπεύσει την πλήρη εξάρτησή μας από την υλική υπόσταση του φυσικού σώματος.

Αν οι άνθρωποι μπορούσαν να σκεφτούν –δηλαδή αν οι σκέψεις τους δεν προέρχονταν μόνο από τη νόησή τους, αλλά από μια σύνδεση με την πραγματικότητα– θα αναγνώριζαν από απολύτως συνηθισμένα, καθημερινά γεγονότα ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ των διαφόρων μερών του ανθρώπινου όντος, για παράδειγμα μεταξύ των χεριών και άλλων μερών του σώματος –των ώμων, ας πούμε. Μια καθαρά εξωτερική έρευνα του φυσικού σώματος του ανθρώπου αποκαλύπτει διαφορές, πχ. στη λειτουργία των νεύρων. Αλλά πρέπει να θυμόμαστε ότι μπορούμε να ασκήσουμε μια ορισμένη επιρροή εδώ. Αν η λειτουργία των νεύρων ήταν καθοριστική για την ψυχή, θα εξαρτιόμασταν από υλικά αποτελέσματα, γιατί η λειτουργία των νεύρων είναι ένα υλικό αποτέλεσμα. Αλλά σίγουρα δεν εξαρτιόμαστε, γιατί ασκούμε επιρροή στη λειτουργία των νεύρων με τους πιο διαφορετικούς τρόπους, και αυτό επειδή το αιθερικό και το αστρικό μας σώμα, δηλαδή το πνευματικό-ψυχικό μέρος του ανθρώπου, λειτουργούν με πολύ διαφορετικούς τρόπους. Δεν αρκεί να πούμε ότι το φυσικό σώμα είναι γεμάτο με το αιθερικό και το αστρικό σώμα, γιατί αυτά διαφέρουν ανάλογα με το μέρος τους που γεμίζει τα χέρια, τους ώμους κτλ. Αυτά τα διαφορετικά πνευματικά μέρη έχουν διαφορετική επίδραση. Μπορούμε εύκολα να πειστούμε για αυτό, αρκεί να έχουμε κατά νου πως ό,τι συμβαίνει στη ζωή αντιστοιχεί στην αναγκαιότητα και πως δεν πρέπει να ακολουθούμε χωρίς σκέψη ό,τι συμβαίνει στη ζωή. Όταν υπάρχει κάτι ασυνήθιστο στην κατεύθυνση που παίρνει ένα ρεύμα αέρα, ο φυσικός μπορεί να εφαρμόσει τους νόμους του για να ανακαλύψει τον λόγο. Γιατί όμως οι άνθρωποι δεν αναλογίζονται τη σημασία του γεγονότος ότι πλένουν τα χέρια τους πολύ πιο συχνά από οποιοδήποτε άλλο μέρος του σώματος; Μπορεί να σας φαίνεται παράξενο που εισάγω τέτοια θέματα, αλλά είναι αυτά τα καθημερινά φαινόμενα που επιβεβαιώνουν τις δηλώσεις του ενορατικού. Αυτό είναι, σε κάθε περίπτωση, γεγονός. Και είναι επίσης γεγονός ότι υπάρχουν άτομα που απολαμβάνουν να πλένουν τα χέρια τους όσο το δυνατόν πιο συχνά, και άλλα που δεν το κάνουν. Η κατανόηση ενός φαινομενικά τόσο ασήμαντου γεγονότος συνδέεται στην πραγματικότητα με τις υψηλότερες γνώσεις. Για τον ενορατικό, τα χέρια ενός ανθρώπου είναι αξιοσημείωτα διαφορετικά από όλα τα άλλα μέρη του σώματός του, ακόμη και από το πρόσωπο. Φωτεινές προβολές του αιθερικού σώματος ρέουν από τα δάχτυλα, άλλες φορές λαμπυρίζοντας αμυδρά, άλλες φορές λάμποντας μακριά στον περιβάλλοντα χώρο. Οι ακτινοβολίες από τα δάχτυλα ποικίλλουν ανάλογα με το αν ο άνθρωπος είναι χαρούμενος ή λυπημένος και υπάρχει επίσης μια διαφορά μεταξύ του πίσω μέρους των χεριών και της παλάμης. Για όποιον είναι σε θέση να παρατηρεί πνευματικά, το χέρι, με το αιθερικό και αστρικό του μέρος, είναι μια θαυμάσια δομή. Τα πάντα στο περιβάλλον μας, όσο υλικά και αν είναι, αποτελούν μια αποκάλυψη του πνεύματος. Πρέπει να σκέφτεστε ότι η ύλη είναι για το πνεύμα ό,τι ο πάγος για το νερό. Η ύλη σχηματίζεται από το πνεύμα· πείτε τη συμπυκνωμένο πνεύμα, αν θέλετε. Η επαφή με οποιαδήποτε υλική ουσία σημαίνει επαφή με το πνεύμα που ενυπάρχει σε αυτήν. Κάθε επαφή μας με οτιδήποτε υλικής φύσης –στον βαθμό που είναι καθαρά υλική– είναι στην πραγματικότητα Μάγια. Στην πραγματικότητα, το πνεύμα είναι αυτό με το οποίο ερχόμαστε σε επαφή.

Αν παρατηρήσουμε τη ζωή με ευαισθησία, θα συνειδητοποιήσουμε ότι το πλύσιμο των χεριών –ειδικά αν γίνεται συχνά– φέρνει τον άνθρωπο σε επαφή με το πνεύμα του νερού και έχει σημαντική επίδραση σε ολόκληρη τη διάθεσή του. Μερικά άτομα έχουν μεγάλη προτίμηση στο πλύσιμο των χεριών τους. Με το παραμικρό στίγμα βρωμιάς πάνω στα χέρια τους, πρέπει να τα πλύνουν! Τέτοια άτομα έχουν ή θα αναπτύξουν μια πολύ συγκεκριμένη σχέση με το περιβάλλον τους, μια σχέση που δεν είναι εξ ολοκλήρου αποτέλεσμα υλικών επιρροών. Είναι σαν να δρουν λεπτές δυνάμεις στην ύλη πάνω σε τέτοια άτομα, όταν υπάρχει αυτή η σχέση μεταξύ των χεριών τους και του στοιχείου του νερού. Ακόμη και στην καθημερινή ζωή θα διαπιστώσετε ότι αυτά τα άτομα έχουν μια απόλυτα υγιή ευαισθησία και πιο λεπτές ικανότητες παρατήρησης από άλλους. Για παράδειγμα, αντιλαμβάνονται αμέσως αν κάποιος που στέκεται κοντά τους έχει βίαιη ή ευγενική διάθεση. Από την άλλη πλευρά, όσοι δεν ενοχλούνται να έχουν βρώμικα χέρια έχουν στην πραγματικότητα πιο χονδροειδή διάθεση και δημιουργούν ένα είδος φραγμού ανάμεσα στους ίδιους και στο περιβάλλον τους. Αυτό είναι γεγονός και μπορείτε να το παρατηρήσετε οι ίδιοι, αν θέλετε, από εθνογραφική άποψη. Ταξιδέψτε σε ορισμένες χώρες και παρατηρήστε τους κατοίκους τους. Σε περιοχές όπου οι άνθρωποι πλένουν τα χέρια τους πιο συχνά, θα διαπιστώσετε ότι οι σχέσεις μεταξύ φίλων είναι πολύ διαφορετικές σε σχέση με περιοχές όπου οι άνθρωποι πλένουν τα χέρια τους λιγότερο συχνά και δημιουργούν ένα είδος φραγμού ανάμεσά τους.

Αυτά τα πράγματα έχουν την ισχύ των φυσικών νόμων, αν και οι λεπτομέρειες μπορεί να επηρεάζονται από διάφορες περιστάσεις. Αν ρίξουμε μια πέτρα στον αέρα, η τροχιά της σχηματίζει μια παραβολή, αλλά αν η πέτρα παρασυρθεί από μια ριπή ανέμου, δεν θα είναι πλέον μια καθαρή παραβολή. Αυτό δείχνει ότι πρέπει να γνωρίζουμε τις συνθήκες πριν μπορέσουμε να παρατηρήσουμε σωστά ορισμένες σχέσεις. Όσον αφορά τα χέρια, η ενορατική συνείδηση αποκαλύπτει ότι διαπερνώνται από το πνευματικό-ψυχικό στοιχείο, σε τέτοιον βαθμό, μάλιστα, που δημιουργείται μια ιδιαίτερη σχέση των χεριών με το νερό. Αυτό ισχύει λιγότερο στην περίπτωση του ανθρώπινου προσώπου και ακόμη λιγότερο στην περίπτωση των άλλων μερών του σώματος. Αυτό, ωστόσο, δεν πρέπει να ερμηνευθεί ως αντίρρηση στο πλύσιμο ή το λουτρό, αλλά περισσότερο ως μια προσπάθεια να φωτιστούν οι αντίστοιχες συνθήκες.

Αυτό αποδεικνύει ότι το πνευματικό-ψυχικό στοιχείο του ανθρώπου βρίσκεται σε μια εντελώς διαφορετική σχέση με τα διάφορα μέρη του σώματός του, ότι εκφράζεται με διαφορετικό τρόπο στα διάφορα μέρη του σώματος. Δύσκολα θα δείτε ποτέ κάποιον να βλάπτει το αστρικό του σώμα πλένοντας τα χέρια του πολύ συχνά, αλλά το θέμα πρέπει να εξεταστεί στο ευρύτερο δυνατό πλαίσιο. Η σχέση μεταξύ των χεριών και του νερού μπορεί να ασκήσει μια υγιή επίδραση στη σχέση μεταξύ του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του, συγκεκριμένα μεταξύ του αστρικού του σώματος και του περιβάλλοντός του. Επομένως, η υπερβολή σε αυτόν τον τομέα δεν είναι εύκολη. Όμως, όσοι σκέφτονται υλιστικά και οι σκέψεις τους προσκολλώνται αποκλειστικά στην ύλη θα πουν πως ό,τι είναι καλό για τα χέρια πρέπει να είναι καλό και για το υπόλοιπο σώμα, δείχνοντας έτσι ότι οι λεπτές διαφορές διαφεύγουν εντελώς της προσοχής. Η συνέπεια –και αυτό είναι απολύτως προφανές– είναι ότι για ορισμένους σκοπούς η ίδια θεραπεία εφαρμόζεται σε ολόκληρο το σώμα. Για παράδειγμα, τα συχνά κρύα λουτρά και οι συνεχείς εντριβές με κρύο νερό συνιστώνται ως ιδιαίτερα αποτελεσματική θεραπεία, ακόμη και για τα παιδιά. Ευτυχώς, λόγω των προφανών επιδράσεων στο νευρικό σύστημα, οι γιατροί έχουν ήδη αρχίσει να συνειδητοποιούν ότι αυτές οι θεραπείες έχουν φτάσει σε παράλογα άκρα. Αυτό που είναι σωστό για τα χέρια λόγω της ιδιαίτερης σχέσης τους με το αστρικό σώμα μπορεί να γίνει επιβλαβές πείραμα όταν εφαρμόζεται σε μέρη του σώματος που έχουν διαφορετική σχέση με το αστρικό σώμα. Το πλύσιμο των χεριών μπορεί να προκαλέσει μια υγιή ευαισθησία στο περιβάλλον, αλλά η υπερβολική χρήση κρύων λουτρών και παρόμοιων θεραπειών μπορεί να προκαλέσει μια ανθυγιεινή υπερευαισθησία που, ειδικά αν η θεραπεία αυτή εφαρμόζεται στην παιδική ηλικία, διαρκεί για όλη τη ζωή.

Είναι, επομένως, πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε τα όρια εντός των οποίων οι μέθοδοι μπορούν να εφαρμοστούν με ευεργετικό τρόπο. Αυτό θα είναι δυνατόν μόνο αν υπάρχει η προθυμία να αναγνωρίσουμε ότι τα ανώτερα μέλη της ανθρώπινης ύπαρξης είναι ενσωματωμένα στο φυσικό σώμα. Τότε θα αναγνωριστεί ότι τα εσώτερα μέρη του φυσικού σώματος, δηλαδή τα όργανα που έχουμε στο σώμα μας, έχουν πολύ διαφορετική σχέση με την πνευματική-ψυχική ύπαρξη. Θα διαπιστωθεί, για παράδειγμα, ότι το αδενικό σύστημα είναι κατά κύριο λόγο το όργανο του αιθερικού σώματος, ενώ ό,τι ανήκει στο νευρικό σύστημα, πχ. ο εγκέφαλος, συνδέεται στενά με το αστρικό σώμα.

Αν δεν ληφθούν υπόψη αυτά τα πράγματα, ορισμένα φαινόμενα θα παραμένουν πάντα ακατανόητα. Οι υλιστές κάνουν το βασικό λάθος να περιορίζουν τις παρατηρήσεις τους σε αυτό που σε κάθε περίπτωση είναι μόνο το όργανο. Διότι όλα όσα βιώνουμε, τα βιώνουμε στην ψυχή μας και το ότι συνειδητοποιούμε αυτές τις εμπειρίες οφείλεται στο γεγονός ότι έχουμε στο φυσικό σώμα ένα όργανο που τις αντανακλά. Το φυσικό μας σώμα δεν είναι παρά το όργανο που αντανακλά ό,τι συμβαίνει στην ψυχή μας. Όποιος είναι έμπειρος στην Πνευματική Επιστήμη το γνωρίζει αυτό πολύ καλά. Αλλά το φυσικό σώμα χρησιμεύει ως όργανο με διάφορους τρόπους. Αρκεί να επισημάνω ένα πράγμα: τη μοναδική σημασία του θυρεοειδούς αδένα. Ξέρετε, ο θυρεοειδής αδένας θεωρούνταν παλαιότερα άχρηστο όργανο και σε ορισμένες ασθένειες συχνά αφαιρούνταν εντελώς. Σε τέτοιες περιπτώσεις οι ασθενείς γίνονταν ηλίθιοι. Ο κίνδυνος μειώνεται σημαντικά αν παραμείνει έστω και ένα μικρό μέρος του αδένα. Αυτό αποδεικνύει ότι οι εκκρίσεις του θυρεοειδούς είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη ορισμένων πτυχών της ψυχικής ζωής. Το περίεργο είναι το εξής: Αν χορηγηθεί έκκριση από τον θυρεοειδή αδένα προβάτου σε ασθενείς που έχουν χάσει τον αδένα, η κατάστασή τους βελτιώνεται· αν αργότερα διακοπεί αυτή η θεραπεία, ξαναγίνονται ηλίθιοι.

Οι υλιστές μπορεί να βρουν σημαντική υποστήριξη για τις απόψεις τους σε αυτό το γεγονός. Αλλά ο πνευματικός επιστήμονας ξέρει πώς να το κρίνει σωστά. Εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα όργανο, το προϊόν του οποίου μπορεί να εισαχθεί απευθείας στον οργανισμό μας και να είναι αποτελεσματικό. Αλλά αυτό μπορεί να ισχύει μόνο για όργανα, όπως ο θυρεοειδής αδένας, τα οποία σχετίζονται σαφώς με το αιθερικό σώμα. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα δεν είναι δυνατόν αν το όργανο σχετίζεται με το αστρικό σώμα. Έχω γνωρίσει άτομα με περιορισμένες ικανότητες που έχουν φάει άφθονο πρόβειο μυαλό, αλλά δεν έχουν γίνει πιο έξυπνα. Αυτό δείχνει και πάλι ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ των διαφόρων οργάνων, η οποία οφείλεται στο γεγονός ότι η μια ομάδα οργάνων έχει εσωτερική σχέση με το αιθερικό σώμα και η άλλη με το αστρικό σώμα. Αυτό αποκαλύπτει ένα άλλο σημαντικό γεγονός στην πνευματική παρατήρηση.

Φαίνεται πολύ παράξενο ότι ένας άνθρωπος μπορεί να γίνει ηλίθιος αν του αφαιρεθεί ο θυρεοειδής αδένας, αλλά να ανακτήσει τις νοητικές του ικανότητες αν του χορηγηθεί έκκριση του αδένα. Είναι ιδιαίτερα παράξενο επειδή δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι ο εγκέφαλός του έχει επηρεαστεί αρνητικά. Εδώ έχουμε μια άλλη περίπτωση όπου η συνηθισμένη παρατήρηση πρέπει να οδηγήσει στην πνευματικοεπιστημονική παρατήρηση. Διότι η Πνευματική Επιστήμη δείχνει ότι ένας άνθρωπος δεν γίνεται ηλίθιος επειδή του αφαιρείται ο θυρεοειδής αδένας. Θα πείτε: «Μα τα γεγονότα δείχνουν ότι αυτό γίνεται!» Στην πραγματικότητα, όμως, οι άνθρωποι δεν γίνονται ηλίθιοι επειδή δεν μπορούν να σκεφτούν, αλλά επειδή στερούνται της δυνατότητας να χρησιμοποιήσουν ένα όργανο μέσω του οποίου γίνονται προσεκτικοί στο περιβάλλον τους. Δεν είναι ηλίθιοι επειδή στερούνται νοητικής ικανότητας, αλλά επειδή δεν έχουν επαφή με το περιβάλλον τους· και αυτή η αναισθησία δεν είναι το ίδιο με την απώλεια της νοητικής ικανότητας. Δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ένας άνθρωπος έχει χάσει τη νόησή του αν δεν την ασκεί λόγω έλλειψης προσοχής στο περιβάλλον. Αν δεν σκέφτεστε κάτι, δεν μπορείτε να εκφραστείτε για αυτό. Αν θέλετε να τοποθετηθείτε για κάτι, πρέπει να το σκεφτείτε. Όταν αφαιρείται ο θυρεοειδής αδένας, το ζωντανό ενδιαφέρον ενός ανθρώπου για τα πράγματα υπονομεύεται σε τέτοιον βαθμό που παύει να χρησιμοποιεί τη νόησή του.

Εδώ μπορείτε να δείτε τη λεπτή διαφορά μεταξύ της χρήσης τμημάτων του εγκεφάλου που είναι όργανο της νοημοσύνης και της χρήσης ενός οργάνου όπως ο θυρεοειδής αδένας. Έτσι μπορούμε να ρίξουμε φως στους τρόπους με τους οποίους το φυσικό σώμα είναι ένα όργανο. Αν παρατηρούμε προσεκτικά, μπορούμε επίσης να διακρίνουμε με ακρίβεια τα διάφορα μέρη της ανθρώπινης σύστασης.

Το Εγώ σχετίζεται με τον περιβάλλοντα κόσμο με τους πιο ποικίλους τρόπους. Εδώ θα ασχοληθούμε με ορισμένα γεγονότα που έχω ήδη περιγράψει αλλού, δείχνοντας ότι ένας άνθρωπος μπορεί να προσπαθήσει να διεισδύσει με το Εγώ του στο εσωτερικό του, επιδιώκοντας να συνειδητοποιήσει τον ίδιο του τον εαυτό, ή μπορεί να στραφεί προς τον εξωτερικό κόσμο, επιδιώκοντας να δημιουργήσει μια σύνδεση με αυτόν τον κόσμο. Συνειδητοποιούμε το Εγώ μας κατά μια ορισμένη έννοια όταν στρέφουμε την προσοχή μας προς τα μέσα, όταν αναλογιζόμαστε τι μας δίνει η ζωή ή τι μας στερεί. Μπορούμε επίσης να συνειδητοποιήσουμε το Εγώ όταν ερχόμαστε σε επαφή με τον έξω κόσμο, πχ. όταν χτυπήσουμε σε μια πέτρα ή ίσως όταν δεν μπορούμε να τακτοποιήσουμε έναν λογαριασμό. Τότε συνειδητοποιούμε ότι το Εγώ μας δεν είναι σε θέση να κυριαρχήσει στις συνθήκες της εξωτερικής ζωής. Εν ολίγοις, μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε το Εγώ μας τόσο στην εσωτερική μας ζωή όσο και όταν αντιμετωπίζουμε τις συνθήκες του εξωτερικού κόσμου. Και συνειδητοποιούμε το Εγώ μας με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο όταν δημιουργείται εκείνη η μαγική σχέση που ονομάζουμε ενσυναίσθηση ή συμπόνια με τους ανθρώπους ή με ορισμένες συνθήκες στο περιβάλλον μας. Εδώ είναι εμφανής μια μαγική διαδικασία που λειτουργεί από ψυχή σε ψυχή, από πνεύμα σε πνεύμα. Διότι στην πραγματικότητα αισθανόμαστε μέσα μας κάτι που συμβαίνει στον έξω κόσμο, κάτι που σκέφτονται και αισθάνονται εκεί· βιώνουμε μέσα μας κάτι που είναι πνευματικής-ψυχικής φύσης στον έξω κόσμο. Στην πραγματικότητα, περνάμε στην εσωτερική σφαίρα της ύπαρξής μας, γιατί η συμπόνια, η ενσυναίσθηση είναι μια εσωτερική εμπειρία της ψυχής. Και αν το Εγώ μας δεν είναι πραγματικά αντάξιο αυτών των εμπειριών και χρειάζεται να ενισχυθεί εσωτερικά, αυτό εκφράζεται ψυχικά ως λύπη και σωματικά ως δάκρυα. Η λύπη είναι μια εμπειρία της ψυχής που μπροστά σε κάποια εξωτερική περίσταση δίνει στο Εγώ ένα αίσθημα μεγαλύτερης δύναμης από ό,τι αν είχε παραμείνει αδιάφορο. Η λύπη υποδηλώνει πάντα μια εσωτερική ενίσχυση της δραστηριότητας του Εγώ. Ενισχύει το περιεχόμενο, την ένταση του Εγώ και τα δάκρυα είναι μια έκφραση του γεγονότος ότι το Εγώ σε μια συγκεκριμένη στιγμή προσπαθεί να βιώσει περισσότερα από ό,τι θα ήταν δυνατόν αν παρέμενε αδιάφορο.

Δεν μπορούμε παρά να θαυμάσουμε την ποιητική φαντασία που ήταν ήδη εμφανής στον νεαρό Γκαίτε και ήταν βαθιά συνδεδεμένη με τα κοσμικά μυστήρια. Αναφέρομαι εδώ στο απόσπασμα όπου η αδυναμία του Φάουστ τον οδηγεί στο σημείο να επιθυμεί τη φυσική εξάλειψη του Εγώ του και να αισθάνεται την ώθηση για αυτοκτονία. Τότε ηχούν οι καμπάνες του Πάσχα και με τον ήχο τους το Εγώ αρχίζει να αισθάνεται πιο δυνατό. Τα δάκρυα τρέχουν –σημάδι της λύπης στην ψυχή του Φάουστ– και φωνάζει: «Αναβρύζει το δάκρυ, η γη και πάλι με κερδίζει!»[1] Αυτό δείχνει ότι αυτό που ανήκει στη Γη έχει ενισχυθεί. Βλέπουμε εδώ την εσωτερική ενίσχυση της έντασης του Εγώ που εκφράζεται στο δάκρυ.

Η χαρά και το γέλιο συνδέονται επίσης με τη δύναμη ή την αδυναμία του Εγώ στη σχέση του με τον έξω κόσμο. Η χαρά ή το γέλιο δείχνουν ότι το Εγώ μας αισθάνεται πιο σίγουρο για την κατανόηση και την αντίληψή του για τα πράγματα και τα γεγονότα. Στο γέλιο, το Εγώ μας συγκεντρώνει τέτοια ένταση που ξεχύνεται στο περιβάλλον.[2] Αυτό το ξεχείλισμα εκφράζεται στη χαρά, στον τρόπο που διασκεδάζουμε. Αυτό συνδέεται με το γεγονός ότι η λύπη είναι βασικά κάτι που ο άνθρωπος πρέπει να βιώνει –ή τουλάχιστον ο υγιής άνθρωπος θέλει να βιώνει– με τέτοιον τρόπο ώστε η αιτία αυτής να είναι πραγματική. Οποιαδήποτε πραγματικότητα στον εξωτερικό κόσμο που μας κάνει να νιώθουμε, καθώς συμμετέχουμε σε αυτήν, ότι η εσωτερική δραστηριότητα του Εγώ μας πρέπει να ενισχυθεί, μπορεί να προκαλέσει μια διάθεση λύπης. Αλλά αν η λύπη συνδέεται με κάτι μη πραγματικό, πχ. με κάποια καλλιτεχνική παράσταση που δίνεται απλώς για να προκαλέσει λύπη, ο άνθρωπος με υγιή σκέψη θα απαιτήσει κάτι περισσότερο. Νιώθει ότι στην αιτία της λύπης του πρέπει να προστεθεί η πεποίθηση ότι η λύπη μπορεί να ξεπεραστεί με κάτι που είναι ικανό να νικήσει τη δυστυχία. Απλώς το υπαινίσσομαι σήμερα και θα το εξετάσουμε πιο αναλυτικά άλλη φορά. Μια υγιής ψυχή αισθάνεται την ανάγκη να ανεβεί σε ένα υψηλότερο επίπεδο, να συμπεριφερθεί με αξιοπρέπεια μπροστά στη δυστυχία. Μόνο μια μάλλον μη υγιής ψυχή θα ικανοποιηθεί με μια απλή αναπαράσταση της δυστυχίας –εκτός αν στην αναπαράσταση υπάρχει μια προοπτική νίκης επί της δυστυχίας. Έτσι, σε ένα δράμα απαιτούμε να υπάρχει προοπτική νίκης για το θύμα της δυστυχίας. Καμία αισθητική δεν μπορεί να αποφασίσει αυθαίρετα ότι μόνο τα ασήμαντα πράγματα της ζωής πρέπει να αναπαριστώνται. Αντίθετα, θα γίνει προφανές ότι σε έναν άνθρωπο που ακολουθεί την υγιή του φύση, το Εγώ δεν ικανοποιείται όταν έρχεται αντιμέτωπο με μια απομίμηση της δυστυχίας. Χρειάζεται όλο το βάρος της πραγματικότητας για να μπορέσει το Εγώ να φτάσει στη συμπόνια.

Και τώρα σκεφτείτε το εξής: Δεν είναι ακριβώς το αντίθετο όσον αφορά το κωμικό; Το να γελάμε με την πραγματική ανοησία είναι, από μια ορισμένη άποψη, απάνθρωπο. Δεν μπορούμε να γελάμε με την ανοησία όταν τη συναντάμε ως πραγματικότητα. Από την άλλη, είναι απολύτως υγιές να γελάμε με την αναπαράσταση της ανοησίας. Ήταν μια πολύ σωστή λαϊκή θεραπεία όταν έδειχναν στους ανθρώπους, μέσω της κωμωδίας και του μπουρλέσκ, πώς η ανοησία της ανθρώπινης δράσης οδηγεί στον παραλογισμό. Όταν το Εγώ μας είναι σε θέση να γελάσει με αυτό που γενικά αναγνωρίζεται ως ανοησία, τότε ενισχύεται, και δεν υπάρχει πιο υγιές γέλιο από αυτό που προκαλείται από τέτοιες καλλιτεχνικές παραστάσεις. Από την άλλη, είναι απάνθρωπο να γελάμε με μια δύσκολη κατάσταση ενός συνανθρώπου μας ή με έναν πραγματικό ανόητο. Επομένως, ισχύουν διαφορετικοί νόμοι για να έχει η αναπαράσταση αυτών των πραγμάτων το σωστό αποτέλεσμα.

Προκειμένου το Εγώ μας να ενισχυθεί μέσω της συμπόνιας, αυτό που μας συγκινεί πρέπει να το συναντάμε ως πραγματικότητα. Από την άλλη, ως άνθρωποι με υγιή νου απαιτούμε, όταν μας παρουσιάζεται η δυστυχία, να αισθανθούμε τη δυνατότητα νίκης πάνω της. Στον ετοιμοθάνατο ήρωα μιας τραγωδίας, όπου ο θάνατος εκτυλίσσεται μπρος στα μάτια μας, αισθανόμαστε ότι σε αυτόν τον θάνατο συμβολίζεται η νίκη του πνεύματος επί του σώματος. Το αντίθετο συμβαίνει όταν το Εγώ έρχεται σε σχέση με τον έξω κόσμο. Εκεί νιώθουμε ότι δεν είναι πραγματικά κατάλληλο να χαρούμε ή να γελάσουμε όταν αντιμετωπίζουμε την πραγματικότητα, αλλά μάλλον ότι το γέλιο είναι κατάλληλο σε περιπτώσεις που απέχουν από την πραγματικότητα. Σίγουρα μπορούμε να γελάσουμε όταν ένας άνθρωπος έχει μια ατυχία που δεν του προκαλεί ιδιαίτερη βλάβη και δεν σχετίζεται στενά με την πραγματικότητα της ζωής. Όσο όμως αυτό που βιώνουμε σχετίζεται πιο στενά με την πραγματικότητα, τόσο λιγότερο γελάμε αν το κατανοούμε πραγματικά.

Βλέπουμε λοιπόν ότι το Εγώ μας σχετίζεται με την πραγματικότητα με διαφορετικούς τρόπους, αλλά η ίδια η ποικιλία των γεγονότων μαρτυρεί την ύπαρξη μιας σχέσης ακόμη και με το πιο υψηλό. Έχετε ακούσει σε πολλές διαλέξεις ότι στην αρχαία μύηση υπήρχαν δύο μονοπάτια που οδηγούσαν στον πνευματικό κόσμο. Το ένα μονοπάτι ήταν μια κάθοδος στην εσώτερη ύπαρξη του ανθρώπου, στον μικρόκοσμο· το άλλο μονοπάτι οδηγούσε στον μακρόκοσμο. Τώρα, όλα όσα εκφράζονται στη μεγάλη κλίμακα αποκαλύπτονται και στα μικρά πράγματα. Στην καθημερινή ζωή, η κάθοδος του ανθρώπου στην εσώτερη ύπαρξή του εκφράζεται στη λύπη, ενώ ο τρόπος ζωής του στον εξωτερικό κόσμο εκδηλώνεται με την ικανότητά του να αντιλαμβάνεται τη σύνδεση μεταξύ διαδικασιών που φαινομενικά δεν έχουν καμία σχέση. Εδώ εκδηλώνεται η υπεροχή του Εγώ. Και έχετε ακούσει ότι, για να μην χαθεί το Εγώ, πρέπει να καθοδηγείται από μια μύηση που οδηγεί στον εξωτερικό κόσμο. Διαφορετικά χάνεται και, αντί για τον εξωτερικό κόσμο, μπορεί να οδηγηθεί μόνο σε αυτό που του φαίνεται ως ένα τίποτα.

Το μικρότερο συνδέεται με το μεγαλύτερο. Ως εκ τούτου, στην Πνευματική Επιστήμη, όπου οι σκέψεις μας ανυψώνονται τόσο συχνά στις υψηλότερες σφαίρες, ασχολούμαστε επίσης με τα πιο καθημερινά θέματα. Στην επόμενη διάλεξη θα επιστρέψουμε στην εξέταση των ανώτερων πραγμάτων, αξιοποιώντας όσα εξετάσαμε σήμερα.