ΣΠΟΝΔΥΛΑΡΘΡΙΤΙΔΑ

ΑΞΟΝΙΚΗ ΣΠΟΝΔΥΛΑΡΘΡΙΤΙΔΑ 

Η αξονική σπονδυλαρθρίτιδα είναι μία χρόνια φλεγμονώδης ρευματική πάθηση η οποία προσβάλλει κατά κύριο λόγο τον αξονικό σκελετό (ιερολαγόνιες αρθρώσεις και σπονδυλική στήλη).

Η πιο συχνή νόσος στην οικογένεια της αξονικής σπονδυλαρθρίτιδας είναι η αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα. Ο ονομασία αξονική σπονδυλαρθρίτιδα παρουσιάστηκε το 2009 με σκοπό να χαρακτηρίσει μία οικογένεια νοσημάτων που παρουσιάζουν κοινά κλινικά και γενετικά χαρακτηριστικά, όπως είναι η προσβολή του αξονικού σκελετού και να ενοποιήσει κάτω από αυτή την ονομασία τις λιγότερο σοβαρές μορφές σπονδυλαρθρίτιδας, την πρώιμη φάση της αγκυλοποιητικής σπονδυλαρθρίτιδας όπως και την αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα αυτή καθεαυτή.

Η αξονική σπονδυλαρθρίτιδα διαιρείται σε δύο μορφές:

1) Την μη ακτινολογική αξονική σπονδυλαρθρίτιδα, στην οποία δεν υπάρχουν ακόμη ευρήματα ορατά στην απλή ακτινογραφία και

2) Την ακτινολογική αξονική σπονδυλαρθρίτιδα, στην οποία έχουμε εμφανή ευρήματα από τις ιερολαγόνιες αρθρώσεις και την σπονδυλική στήλη στην απλή ακτινογραφία.

Στην ομάδα των σπονδυλοαρθροπαθειών ανήκουν η αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα, η αντιδραστική αρθρίτιδα, η αρθρίτιδα/ σπονδυλαρθρίτιδα που σχετίζεται με ψωρίαση και η αρθρίτιδα/ σπονδυλαρθρίτιδα που σχετίζεται με φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου. Τα νέα δεδομένα από κλινικής και επιστημονικής απόψεως για τις σπονδυλαρθροπάθειες κατέδειξαν την ανάγκη νέων στρατηγικών προσδιορισμού της πρώιμης διάγνωσης και νέων κριτηρίων για τις κλινικές μελέτες. Στις σπονδυλαρθρίτιδες υπάρχει μία μεγάλη καθυστέρηση περίπου 5-6 ετών από την εμφάνιση του πρώτου συμπτώματος μέχρι την διάγνωση ιδιαίτερα στις γυναίκες, στην νεανική μορφή ή σε ασθενείς με αρνητικό το HLA B27. Ο κύριοι λόγοι της καθυστέρησης στην διάγνωση είναι η ελλιπής ενημέρωση των γενικών γιατρών για την αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα, η έλλειψη καλώς τεκμηριωμένων κριτηρίων για την διάκριση ασθενών με φλεγμονώδη οσφυαλγία από τους ασθενείς με χρόνια οσφυαλγία μηχανικής αιτιολογίας και η εμφάνιση της ιερολαγονίτιδας στην απλή ακτινογραφία πολύ αργότερα στην πορεία της νόσου. Τελευταία η χρήση της μαγνητικής τομογραφίας έχει βοηθήσει στην διάγνωση της φλεγμονής στις ιερολαγόνιες αρθρώσεις πολύ πριν εμφανιστούν οι αλλοιώσεις στην ακτινογραφία (αναλυτικά παρακάτω).

ΑΓΚΥΛΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΠΟΝΔΥΛΑΡΘΙΤΙΔΑ

Η Αγκυλοποιητική Σπονδυλαρθρίτιδα (ΑΣ) όπως αναφέρθηκε είναι μια φλεγμονώδης ρευματική νόσος που προσβάλλει κυρίως την σπονδυλική στήλη , αν και αρκετές φορές μπορεί να προσβληθούν και άλλες αρθρώσεις, τένοντες ή σύνδεσμοι.

Προσβάλλει περίπου το 0,7 -1 % του ενήλικου πληθυσμού και εμφανίζεται συχνά σε άτομα της ίδιας οικογένειας. Συνήθως εμφανίζεται στην ηλικιακή ομάδα μεταξύ 20 και 45 ετών. Πολύ σπάνια εκδηλώνεται έξω από τα ηλικιακά αυτά όρια.

Normal spine : φυσιολογική σπονδυλική στήλη

Early ankylosing spondylitis : πρώιμη αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα

Advanced ankylosing spondylitis : προχωρημένη αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα-αγκύλωση

Στην ΑΣ η φλεγμονή εμφανίζεται στις θέσεις όπου οι σύνδεσμοι και οι τένοντες συνδέονται με τα οστά. Οι θέσεις αυτές λέγονται ενθέσεις και η φλεγμονή των ενθέσεων ενθεσίτιδα. Αρχικά η φλεγμονή προκαλεί διάβρωση του οστού στη θέση της ένθεσης που ακολουθείται από παραγωγή οστού προφανώς στην προσπάθεια του οργανισμού να αποκαταστήσει τη βλάβη. Η αντικατάσταση των ελαστικών αυτών περιοχών των τενόντων και των συνδέσμων από οστό προκαλεί σημαντική δυσκαμψία και περιορισμό της κινητικότητας. Όπως υποδηλώνει και το όνομά της (Αγκυλοποιητική = ποιεί αγκύλωση) μπορεί να προκαλέσει σε κάποιους ή και σ' όλους τους σπονδύλους και τις αρθρώσεις της σπονδυλικής στήλης αγκύλωση μέσω της δημιουργίας οστού μεταξύ τους. Η πρώτη εκδήλωση φαίνεται να ξεκινά στις ιερολαγόνιες αρθρώσεις που βρίσκονται στην περιοχή των γλουτών και συνδέουν το ιερό οστό με τα δύο λαγόνια οστά. Δυστυχώς επειδή οι αρθρώσεις αυτές δεν έχουν μεγάλη κινητικότητα οι ασθενείς δεν αντιλαμβάνονται τα πρώιμα συμπτώματα που είναι οσφυαλγία και δυσκαμψία, αποδίδοντάς τα σε υπερκόπωση ή σε άλλα μηχανικά προβλήματα της σπονδυλικής στήλης. Σε μερικούς ασθενείς η νόσος περιορίζεται μόνο στις ιερολαγόνιες αρθρώσεις.

Normal posture : φυσιολογική στάση σώματος

Advanced ankylosing spondylitis: στάση σώματος σε προχωρημένη αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα

Η εισβολή της νόσου είναι βαθμιαία με αυξανόμενο πόνο στη μέση και δυσκαμψία που διαρκεί εβδομάδες ή μήνες κι όχι κάποιες ώρες ή μέρες. Τα συμπτώματα με την εξέλιξη της νόσου μπορεί να είναι συνεχή ή να εμφανίζονται με κάποια περιοδικότητα.

Συμπτώματα

Το χαρακτηριστικό σύμπτωμα της ΑΣ είναι η φλεγμονώδης οσφυαλγία. Τυπικά ο πόνος εντοπίζεται χαμηλά στην οσφύ, τους γλουτούς καθώς και στο πίσω μέρος των μηρών. Το τελευταίο σύμπτωμα είναι αυτό που πολλές φορές καθυστερεί τη διάγνωση της νόσου αφού όσοι δεν γνωρίζουν την πάθηση το αποδίδουν σε ισχιαλγία από δισκοπάθεια. Σε αντίθεση με τον μηχανικό πόνο που μπορεί να οφείλεται σε κακώσεις δισκοπάθειες ή μυϊκό σπασμό, η φλεγμονώδης οσφυαλγία βελτιώνεται με την άσκηση και επιδεινώνεται με την ακινησία και την ανάπαυση, επιδεινώνεται τις πρώτες πρωινές ώρες ξυπνώντας τον ασθενή και σταδιακά βελτιώνεται με την πάροδο της μέρας. Στην αρχή ο περιορισμός της κινητικότητας της σπονδυλικής στήλης μπορεί να μην είναι άμεσα ορατός αλλά καθώς η νόσος προχωρά η γεφύρωση που προκαλείται μεταξύ των οστών από το νέο οστό που παράγεται περιορίζει σημαντικά την κίνηση με αποτέλεσμα οι ασθενείς να εμφανίζουν χαρακτηριστικό βάδισμα και στάση. Οι ιερολαγόνιες όπως προαναφέρθηκε είναι οι πρώτες αρθρώσεις που προσβάλλονται. Στα 1/4 περίπου των ασθενών προσβάλλονται και περιφερικές αρθρώσεις όπως τα ισχία, γόνατα και οι ποδοκνημικές. Σε μικρότερο ποσοστό η νόσος δεν ξεκινά από την σπονδυλική στήλη και τις ιερολαγόνιες αλλά με εκδηλώσεις αρθρίτιδας σε περιφερικές αρθρώσεις όπως γόνατα, ποδοκνημικές αλλά και ενθεσίτιδας (φλεγμονής στις περιοχές όπου οι τένοντες και οι σύνδεσμοι ενώνονται με τα οστά) όπως στους Αχίλλειους τένοντες και τις πτέρνες. Άλλα πρώιμα συνωδά συμπτώματα είναι η κακουχία, ο κακός ύπνος, η απώλεια βάρους, δεκατική πυρετική κίνηση και άλλα γενικά συμπτώματα.

Τι προκαλεί την ΑΣ

Δεν είναι γνωστό τι την προκαλεί. Μάλλον πρέπει να υπάρχει κάποια γενετική προδιάθεση αφού το 95% των ασθενών με τη νόσο έχουν ένα κοινό γενετικό δείκτη το HLA-B27. Όμως δεν σημαίνει ότι όποιος έχει αυτό το δείκτη έχει ή θα πάθει οπωσδήποτε ΑΣ. Πρέπει να επιδρά μάλλον και κάποιος άλλος εξωγενής παράγων που πυροδοτεί την εκτροπή του ανοσολογικού μηχανισμού του οργανισμού και την εμφάνιση της νόσου. Δυστυχώς αυτός ο παράγων δεν είναι ακόμη σήμερα γνωστός.

Διάγνωση

Τα μέσα που συνήθως χρησιμοποιούνται είναι η λεπτομερής κλινική εξέταση, το ιστορικό του ασθενούς, οι ακτινογραφίες, η μαγνητική τομογραφία, η ανίχνευση του αντιγόνου ιστοσυμβατότητας HLA B27 καθώς και αιματολογικές εξετάσεις κυρίως για αναζήτηση αυξημένων δεικτών φλεγμονής όπως η ταχύτητα καθίζησης ερυθρών και η CRP. Δυστυχώς δεν υπάρχει ειδική εξέταση που να πιστοποιεί τη νόσο. Ο ρευματολόγος είναι ο κατάλληλος γιατρός που θα κάνει την διάγνωση, θα συστήσει την απαραίτητη θεραπευτική αγωγή και θα παρακολουθεί τον ασθενή.

Θεραπεία  

Η νόσος είναι χρόνια και δεν υπάρχει ειδική θεραπεία. Κυρίως χρησιμοποιούνται παυσίπονα φάρμακα, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη και τοπικές ενέσεις κορτικοειδούς σε σημεία ενθεσοπάθειας. Σε περιπτώσεις όπου υπάρχει προσβολή περιφερικών αρθρώσεων μπορεί να χρησιμοποιηθούν φάρμακα τροποποιητικά της νόσου όπως η Μεθοτρεξάτη, η Σουλφασαλαζίνη αλλά με αμφίβολα αποτελέσματα. Τα τελευταία χρόνια στη θεραπεία προστέθηκαν και τα φάρμακα που ονομάζονται βιολογικοί παράγοντες (ονομάζονται έτσι γιατί είναι προϊόντα βιοτεχνολογίας) τα οποία πραγματικά έφεραν επανάσταση στην θεραπευτική αντιμετώπιση αυτών των παθήσεων γιατί εκτός του ότι βελτιώνουν τα συμπτώματα, διακόπτουν την πορεία της νόσου και ως εκ τούτου την εξέλιξη της αγκύλωσης. Τα φάρμακα αυτά είναι ενέσιμα και γίνονται είτε ενδοφλεβίως είτε υποδορίως. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα εξής φάρμακα: Ινφλιξιμάμπη, Ετανερσέπτη, Ανταλιμουμάμπη, Γκολιμουμάμπη, Κερτολιζουμάμπη, Σεκουκινουμάμπη.

Βέβαια σημαντικό θεραπευτικό μέσο για τους ασθενείς με σπονδυλαρθρίτιδα παραμένει η άσκηση, το κολύμπι και η φυσικοθεραπεία. Σε περιπτώσεις σοβαρής προσβολής των αρθρώσεων η χειρουργική επέμβαση είναι απαραίτητη για την καλή ποιότητα ζωής των ασθενών.

Σημαντικό όμως για τους ασθενείς είναι η έγκαιρη διάγνωση της νόσου και η έναρξη της κατάλληλης θεραπείας.

Χαρακτηριστικά φλεγμονώδους οσφυαλγίας

-    Διάρκεια οσφυαλγίας πάνω από 3 μήνες

-    Βαθμιαία έναρξη της οσφυαλγίας

-    Έναρξη οσφυαλγίας σε ηλικία μικρότερη των 40 ετών

-    Επιδείνωση τη νύχτα και ιδιαίτερα τις πρωινές ώρες

-    Βελτίωση με την κίνηση ή την άσκηση

-    Επιδείνωση με την ανάπαυση

-    Πρωινή δυσκαμψία

Εάν υπάρχουν αυτά τα χαρακτηριστικά σε ασθενή με οσφυαλγία, τότε πρέπει να επισκεφθεί ρευματολόγο.